HARCA HARCA İLKESİ
Prof. Dr. Ali Osman Özcan
Prof. Dr. Ali Osman Özcan
İnternet kültüründe, yazılı ve görsel basında harcama yapmanın faydalarından söz edilmektedir. Harcamak, elindeki parayı başkasına kaptırmak demektir. Kısaca “harca harca” ilkesi “tüket tüket” ilkesiyle özdeştir. Zaten günümüz toplumunu tanımlarken bile tüketim toplumundan söz edilmektedir. Elden çıkarılan para bir daha ele girmez, başkasının cebine gider. Tüketilen her şey “Kullan at” ilkesine göre atılır gider. Sadece “harca harca” ilkesi parayla da sınırlı değildir. Haysiyet ve şeref bile “satılık mal” olarak görülmektedir. Harcanan şey, feda edilmiştir. Bir atasözümüz “Hesapsız kasap ne balta kor ne masat” demektedir. Harcamayı teşvik tasarrufa, biriktirmeye, üretkenliğe düşmanlıktır.
“Harca harca” ilkesinin söylemi bağnazca uygulanmaktadır. Herkes daha çok eşyaya sahip olmak için harcama tutkusuna yönlendirilmektedir. Harcama tutkusunun ayartma, taklit veya ikna ederek uyarılması sanayi ötesi toplum kisvesi altında insanların beyinlerine kazınmaktadır. “harca harca” eylemi kazanmadan harcama heveslerini harekete geçirdiğinden ahlaki yozlaşmalara da neden olmaktadır. Atalarımız “Ayağını yorganına göre uzat” derken “harca harca” taktiğinin baskın çıkacağını herhâlde düşünmemişlerdir. Büyük alışveriş merkezlerinde “harca harca” curcunası içinde harcama militanlığı ön plana çıkmaktadır. Tasarrufa riayet edenlerle harcamayı savunanlar arasında bir çekişme başını alıp gitmektedir. Parasal güç ağları insanların tasarruflarına da göz diktiklerinden tasarruf sahiplerini güler yüz, tatlı dil ve her türlü yalakalıkla kandırma derdindedirler. “harca harca” ilkesi pazarlamacıların müşterileri kandırmak için uyguladıkları bir tekniktir.
Biriktirme, üretme ve üretkenlik merakı öldürülerek insanlar paralarını, mallarını ve hatta şereflerini bile harcamaya teşvik edilmektedirler. Parasal güç ağlarının zorbalığı ve yalancılığı “biriktir biriktir” mantığının iptaline neden olmaktadırlar.
Taklit ürünler cennetinde insanlar ünlü olma saplantıları yüzünden “harca harca” ilkesinin egemenliğine girmişlerdir. Toplumsal değerleri bozucu, yağmalayıcı, yozlaştırıcı, yıkıcı olan “harca harca” ilkesi, renklerle zevkleri bile tekeli altına alarak yaratıcı yıkıcılık ve soygunculuğunu zorbalığıyla desteklemektedir. Yoksulluk, yoksunluk ve fakirliği ortadan kaldırma sloganı altında “Harca harca, egemenliğimiz altına gir” mesajı, gizlice sömürüye dönüşmektedir. “harca harca” ilkesini uygulamak popüler kültürün ticari sömürüsüne açık olmak demektir. İletişim, ulaşım ve elektronik teknolojilerindeki gelişme insanların para, servet ve zenginliğini kontrol aracına dönüşmüştür.
Kitle kültürü, popüler kültür, gençlik kültürü vb. adlarla bencil bireyciliği teşvik edici bir politika “harca harca” ilkesini kendisine temel almıştır. Bu politikanın adı süper, hiper, mega veya post kapitalizm vb. ne olursa olsun insanların haysiyet ve şereflerine saygılı değil, paranın imparatorluğunu savunan bir politikadır. Kontrolsüz ve tüketici odaklı kapitalizm, vatandaşların ahlaki paniğine duyarsızdır. “harca harca” ekonomisinin rekabetçi mantığı insan asaletini mezara göndermiştir. “harca harca” ilkesi ahlak değerlerini de harcamayı çıkarına görmektedir. Haram-helal, adalet, hikmet, cömertlik, sabır, metanet, alçakgönüllülük vb. gibi ahlak değerleri harcanarak israf, yalancılık, kibir vb. değerler ön plana çıkarılmaktadır. Çok harcayanın kibri, onun insanlığını da azaltmaktadır. Hesap kitap bilmeden yapılan harcamalar kimlik, kişilik ve benliğin de harcanmasına çanak tutacak şekilde internette, yazılı ve görsel basında iyi şeyler olarak sunulmaktadır. Kibrin karşısında insanlık vakarı sürgüne gönderilmiştir. Herkes ilmini, amelini, soy-sopunu, güzelliğini, zenginliğini, gücünü, mevki ve makamını harcayıp durduğunun farkında olmadan kibirli davranışlarını ahlaki değer olarak sergilemeye çalışmaktadır. Oysa gelir gider hesabı dengeli olmak zorundadır. Giderin fazla olması fakirliğe davetiye çıkarmaktadır. Dengesizlikle yaşamaya çalışmak yaşamak da değildir. Kısaca toplumsal tiyatroda paranın egemenliğine söz söylenemeyeceğinden “harca harca” sloganını iyi düşünmek gerekmektedir.
