Çocuklarla doğa eğitimi neden önemli?
TEMA Vakfı’nın, Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) iş birliğinde hayata geçirdiği İklim TEMA Eğitim Portalı’nda, doğa eğitimi konusunda dünyaca tanınan David Sobel ve Richard Louv ile Türkiye’den Prof. Dr. Gelengül Haktanır, Prof. Dr. Yankı Yazgan ve Dr. Özgür Bolat’ın da aralarında olduğu çok sayıda değerli uzmanın görüşleri paylaşılıyor. Portalda herkese açık olarak yayınlanan yazılarda, çocuklarla doğa eğitimine dair önemli bilgilere yer veriliyor.
TEMA Vakfı, çocukların iklim değişikliğinin nedenlerini, sonuçlarını, etkilerini öğrenmeleri ve iklimdeki değişikliklerin diğer sistemleri nasıl etkilediği konusunda farkındalık geliştirmeleri amacıyla geliştirdiği İklim TEMA Eğitim Portalı’nı (iklimtema.org), 2022 yılının mayıs ayında tüm öğretmenlerin kullanımına açmıştı.
Çocukların, sadece iklim değişikliği değil; kuraklık, biyolojik çeşitlik kaybı, atıkların yarattığı kirlilik gibi farklı ekolojik krizlere karşı da farkındalık kazanmalarını hedefleyen portalda, dünyadan ve Türkiye’den iklim değişikliği ve doğa eğitimi konusunda uzman isimlerin görüşlerine yer veriliyor. Bu görüşlerin öğretmenlere “çocukların doğa ile ilişkisi, doğa eğitimi, iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik” gibi konularda rehberlik etmesi amaçlanıyor.
Uzman isimler yazı ve görüşleriyle rehberlik ediyor
“Ekofobiyi Aşmak” kitabının yazarı, akademisyen ve doğa eğitimcisi David Sobel, “Doğadaki Son Çocuk” kitabının yazarı Richard Louv, TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Gelengül Haktanır, çocuk/genç ve yetişkin psikiyatristi Prof. Dr. Yankı Yazgan, TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Özgür Bolat, akademisyen Doç. Dr. Deniz Kahriman Pamuk, Eğitimde Sistem Düşüncesi Derneği’nden Dr. Ülkem Yararbaş ve Emre Göktepe portalda doğa eğitimiyle ilgili görüşlerine başvurulan uzmanlar arasında yer alıyor.
“Çocukların açık havada, serbestçe oyun oynamalarına izin vermeliyiz”
İklim TEMA Eğitim Portalı’nda söyleşisi yayınlanan isimlerden David Sobel, etkili bir doğa eğitiminin; kilometrelerce ötedeki bir çevre sorununu konuşarak değil, çocukların içinde yaşadıkları çevreyle güçlü bağlar kurarak sağlanabileceğini belirtiyor.
Doğa sevgisi olmadan, çocukların dünyayı korumak için harekete geçmeye hevesli olmayacaklarını savunan Sobel, “Çocukların her gün doğal ortamlarda, açık havada serbest oyun oynamalarına izin vermeliyiz. Çocuklara hayvan bakımı ve bahçe işleri için fırsatlar vermeliyiz. Doğada koşmayı, yürüyüş yapmayı, yüzmeyi, bisiklete binmeyi öncelik haline getirmeliyiz” ifadelerini kullanıyor.
“Çocuklar için doğa kendi başına bir laboratuvardır”
Prof. Dr. Gelengül Haktanır, portalda yayınlanan söyleşisinde çocuklar için doğanın kendi başına bir laboratuvar olduğuna vurgu yaparak “Bu zengin laboratuvarın, onlarla yapılacak farkındalık ve bilgi kazandırıcı bütün eğitimlerde kullanılması son derece önemlidir” ifadelerini kullanıyor. “İnsan sevdiğini korur, bu nedenle çocuklara hayvanları ve bitkileri sevdirmek, çevre eğitiminin en temel amaçlarından birisi olmalıdır” diyen Haktanır, “Çevre eğitimi, belirli bir etkinlik saatiyle sınırlandırılmayıp her etkinlikle ilişkilendirilerek sunulmalıdır. Bunun için de her öğretmen çevre sorunlarına karşı duyarlı olmak yani çevre bilincine sahip bir birey olmak zorundadır” sözleriyle doğa eğitiminde öğretmenlerin önemini anlatıyor.
“Doğa deneyimi çocuk obezitesi için bir tampon olabilir”
Çocukların doğada geçirdikleri zamanın psikolojik ve fiziksel yararlarının yanı sıra akademik başarı açısından da önemine dikkat çeken Richard Louv ise “Doğada zaman geçirmenin, çocuğun kendine güven duymayı öğrenmesinde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun semptomlarını azaltmada, sakinleşme ve odaklanmada faydaları var. Doğal oyun alanlarına ve doğal öğrenme alanlarına sahip okulların, çocukların akademik olarak daha iyi performans göstermelerine yardımcı olduğu düşünülüyor” ifadelerini kullanıyor. Doğal oyun alanlarının zorbalığı azaltabileceğine dair bazı göstergeler olduğunu belirten Louv, “Doğa deneyimi aynı zamanda çocuk obezitesi ve fazla kilo problemleri için bir tampon olabilir. Doğada geçirilen zaman açıkça bir tedavi değildir, ancak özellikle kontrollerinin ötesindeki koşullar nedeniyle stresli olan çocuklar ve yetişkinler için çok büyük bir yardımcı olabilir” diyor.
“Dijital dünyaya doğan bir nesil yetiştirdiğimiz gerçeğini kabullenmeliyiz”
Tüm dünyada çocukların açık havada oyun oynama sürelerinin giderek azaldığını ve oyun alışkanlıklarındaki dengesizliklerin artığını belirten Prof. Dr. Yankı Yazgan ebeveynlere düşen sorumluluğu, “Dijital dünyaya doğan bir nesil yetiştirdiğimiz gerçeğini kabullenmeliyiz. Çocukların dijital teknolojiyle iç içe büyümesine karşı çıkmak hayatın akışına aykırı. Burada dikkat edilmesi gereken, teknolojiyi ve ekranları çocuk bakıcısı olarak ya da ilişkiyi, sahici deneyimi engelleyici biçimde kullanmamak. Ekran ile ilişki artıp, ekran hem bir oyun yeri ve hem de oyun arkadaşı haline gelince oyun dengesizliği karşımıza çıkıyor. Ebeveynlere düşen sorumluluk içeride ve açık alanda oynanan oyunlar ile ekran başında ve ekran dışında oynanan oyunlar arasında bir zaman dengesi kurabilmeleri için çocuklarına rehber olmak” sözleriyle özetliyor.
“Amaç tam olarak doğada olmak değil, doğanın parçası olmak”
Dr. Özgür Bolat da İklim TEMA Eğitim Portalı’nda yayınlanan söyleşisinde, öğretmenlerin doğa eğitimindeki rolünü değerlendirerek “Öğretmenlerin sadece çocukların doğada olmasını sağlamamalı, aynı zamanda onlara her canlıya saygı duymayı, canlıları beslemeyi, doğaya fidan kazandırmayı, evde doğal beslenmeyi, doğal materyaller kullanmayı, geri dönüşüme önem vermeyi, suni materyallerden uzak durmayı, kendi besinlerini yetiştirmeyi ve hazırlamayı öğretmelidir. Aslında amaç tam olarak doğada olmak değil, doğanın parçası olmak” diyor.
Uzman isimlerin doğa eğitimiyle ilgili yazı ve söyleşilerine iklimtema.org’da yer alan “Uzman Görüşleri” bölümünden ulaşmak mümkün.
