Türkiye ile İran arasındaki son 10 yıldaki ekonmik gelişmeleri incelemekte yarar olabileceğini düşündüm.
Bir çok siyasi olgunun arkasında ekonomik sebepleri incelemekte yarar vardır.
Örneğin Türkiye son 10 yılda oldukça enteresan bir gelişme yaşıyor ve özellikle İran ile 2001 yılındaki dış ticaret dengesi 1.2 Milyar iken 2011 yılında ise 16 milyar doları aşmıştır. 2012 yılı ilk 3 ayındaki rakkamları kıstas alacak olursak 2012 sonuna kadar 20 milyar doları bulmamız olasıdır.
İsterseniz Türkiye ile İran arasındaki son 11 yılın dış ticaret rakkamlarına şöyle bir göz atalım:(Rakkamlar Milyon dolar ifade etmektedir)
|
Yıl |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
|
İthalat |
840 |
921 |
1861 |
1962 |
3470 |
5627 |
6616 |
8200 |
3406 |
7465 |
12461 |
|
İhracat Toplam |
361 1201 |
334 1255 |
534 2395 |
813 2775 |
913 4383 |
1067 6694 |
1441 8057 |
2030 10230 |
2025 6450 |
3044 10509 |
3590 16052 |
|
Denge (-) |
479 |
587 |
1327 |
1149 |
2557 |
4560 |
5175 |
6170 |
1381 |
4421 |
8871 |
|
Hacim Payı |
% 1.7 |
% 1.4 |
% 2 |
% 1.8 |
% 2.3 |
% 2.9 |
% 2.9 |
% 3.26 |
% 2.2 |
% 3.53 |
% 4.3 |
Bu tablodan anlayabileceğiz şudur ki özellikle 2011 yılında tarifi mükün olmayan bir ithalat patlaması mevcuttur. İthalat rakkamları incelendiğinde ise 12.4 milyarlık 2011 ithalat meblağının 11 milyarını petrol ürünleri teşkil etmektedir ki bu da özellikle İran'a karşı yaptırımların kararlaştırıldığı bir yılda gerçelşetirilmiş olması oldukça manidardır. Bu rakkamlar 2012 ilk üç ayında ise 4.852 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve toplam dış ticaret içindeki hacmi %5.3 pay'a yükselerek 2012 sonu itibarı ile de 20 milyar dolar'a iblağ olma ihtimali mevcuttur.
Bu arada Türkiyedeki dış ticaret makasının her geçen yıl daha fazla açıldığını görmemezlik etmek çok doğru olmazsa gerek.
2011 yılı dış ticaret dengesi ise çok daha vahimdir.
2011 yılı dış ticaret hacmi 375 milyar dolar iken bu rakkamın içindeki
İthalat tutarı 240,839 milyar iken , ithracat tutari sadece 134,915 milyar dolarda takılı kalmış ve iki rakkam arasındaki fark ise 105,924 milyar dolar ile Cumhuriyet tarihinin en yüksek dış ticaret rakkamlarına ulaşmıştır. Yukarıdaki tablodan incelenecek olursa bir önceki yıl yani 2010 senesindeki dış ticaret açığımız sadece 71,561 milyar dolar idi. Standards and Poors'un kredi notumuzu neden düşürdüğünü anlamak için ekonomist olmak gerekmez. Sadece rakkamları incelemk yeter sanırım.
Tabii ki ülke ekonomisini gösteren yeğane rakkamlar dış ticaret rakkamları değildir ancak toplam dış ödemeler dengesinde oldukça önemli bir kalemdir.
Toplam dış borç tutarının ise 600 milyar dolar'a yaklaştığı ise oldukça yaygın bir söylemdir. Yine söylüyorum bu rakkamlar çok ürkütücü olmazsa bile oldukça dikkatli ve dinamik bir şekilde idare edilmesi gereken bir ekonomik boyuttur.
İran bağlantısı ve petrol ürünlerinin Türkiye üzerinden pazarlanıyor olma kuşkusu zarar verebilecek dercede endişeli işlemlerdir. Umarım endişelerim yersizdir.
