Öğretim Üyesi Dr. Bülent Kıran'dan 'Mucize ilaç' uyarısı
Mucize ilaç haberleri, ve reklamları bilim insanları tarafından yalanlanırken, konuyu ilk kez uzmanına sorduk. Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Eczacılık İşletmeciliği Anabilim Dalı Başkanı, Eczacı ve Halk Sağlığı Uzmanı Öğretim Üyesi Dr. Bülent Kıran, bu tür haberlerin ahlaki olmadığını belirterek yasalara da uymadığını söyledi.
Kıran konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada “Reklamlarına inanarak bunları internetten alıp kullananlar pek çok yan etkiye maruz kalmaktadır.Ayrıca, hekim tarafından hastaya önceden verilmiş ilaçlarla,internetten alınan bu gıda takviyeleri, bitkisel ürünlerle ilaç etkileşimleri sonucu organ yetmezlikleri, zehirlenmeler ve yaşam kayıpları ortaya çıkmaktadır” dedi. Ankara Nobel Tıp Kitapevi yayınları arasında çıkan ve geçtiğimiz günlerde ikinci baskısı yapılan Eczacıların Sorumlulukları ve Disiplin Suçları 'Deontolojik, Etik ve Hukuki Bakış' adlı kitabın yazarı Öğretim Üyesi Dr. Bülent Kıran'a ilaç haberleri ve reklamları konusunda yönelttiğimiz sorular ve cevapları:
iyigunler.net : Son dönemde özellikle pandemi sürecinde yoğun olarak ilaçlarla ilgili haberler medyada, sosyal medyada yer aldı.Hatta bazı ünlüler, kendi hesaplarından 'Mucize ilaç' tanıtımlarıyla skandala imza attı.İlaç niteliği taşımayan ürünlerin "Mucize ilaç" ve benzeri başlıklarla duyurulmasının hukuki bir yaptırımı, cezası var mıdır?
Dr. Bülent Kıran; Bir maddenin ilaç olarak kabul edilebilmesi için önce mevzuatın gerekli gördüğü tüm yasal tıbbi prosedürleri tamamlamış ve ruhsat almış olması gerekir. Henüz deney aşamasında olup insan üzerinde denenerek başarılı olmamış ve ruhsat almamış hiç ürün ilaç olarak nitelendirilemez. Ancak, aktarlarda satılan bitkisel ürünler ve gıda takviyeleri eczaneler dışında da satılabilmekte ve yeterli kontrolleri yapılamadığından çeşitli reklam ve şarlatanlık boyutunda ilan ve tanıtımlarla pazarlanabilmektedir. Yine ithal izni olmadan hiçbir ilaç yurt dışından getirilip satılamaz, bu kaçakçılığa girer ve Türk Ceza Kanuna göre para ve hapis cezaları vardır. Pandemi sürecinde sosyal medyada yapılan paylaşımlar kişisel fikir beyanıdır. Ancak, sağlık gibi hassas bir konuda konunun uzmanı olmayan kişilerin beyanatta bulunması etik, ahlaki ve yasal değildir.
İ.G.: Bir rahatsızlığın, bedensel bir bozukluğun, örneğin kelliğin, tendeki izler ben, göz rengi, dudak ya da göğüs şekli bozukluğunun adını alarak ürün satışı yapmak "Ağrı kesici krem" "saç çıkaran krem" 'Zayıflatan krem, çay, ilaç, hap, sıvı" gibi krem vesair kozmetik ürünleri, "besin takviyesi" adıyla sağlık bakanlığı yerine tarım bakanlığı ruhsatıyla satmak yasal mı?
Dr. Bülent Kıran; Endikasyon belirterek, hastalıkları tedavi ettiği ileri sürülen hiçbir ürüne inanmamak gerekir. Zayıflatan çaylar ve benzer ürünler sebebiyle geçmiş yıllarda ölüm vakaları basına da yansımıştı. Ruhsatlı olup reçeteyle satılan hiçbir ürünün reklamı zaten yasal olarak yapılamaz. Ancak, aktarlarda satılan bitkisel ürünler ve Tarım Bakanlığı ruhsatlı ürünlerde bu tür reklamların sıklıkla yapıldığını görüyoruz. Bunlar son derece sakıncalıdır. İnsan sağlığı üzerine etkisi olan bütün gıda takviyelerinin mutlaka Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsatlı olması gerektiğini ve aktarların hastalık adı belirterek yani endikasyonlu satış yapmalarının engellenmesi gerektiğini düşünüyorum.
İ.G.: Bir ilacın reklamı ile duyurusu arasında ne fark vardır? Bazen girdiğimiz haber sitelerinde menşei ülkesi belli olmayan ilaçların reklamlarıyla karşılaşıyoruz, bunlara güvenilir mi? Eczanelerden internet üzerinden sipariş vermenin önünde (Reçeteli) hukuki bir engel var madır? Mutlaka eczaneye gitmek gerekli midir?
Dr, B. Kıran; Ruhsatlı olup reçeteyle satılan hiçbir ürünün reklamı yasal olarak yapılamaz. Reklam ancak OTC denilen reçetesiz ve sadece eczanelerde satılan ilaçlarda yapılabilir. Ve onlarda Sağlık Bakanlığı’nın denetimine tabidir. Ruhsatlı hiçbir ilacın internetten satışı da yasal değildir.Eczaneler internet, faks, telefon ve kurye gibi yollarla gelen reçeteleri kabul edemez, eczacılık mevzuatına aykırıdır, cezası vardır. Mutlaka hastanın kendisi veya yakını tarafından reçeteyle sadece eczanelerden alınmalıdır. İnternetten satılan ilaçlar ise tamamen kontrol dışı, ve sahte ürünlerdir. Hiç kimse internetten ilaç almasın sağlığından olmasın.
İ.G; Gazete okurları, internet kullanıcıları ve tabi TV izleyicileri ile sosyal medya kullanıcıları ilaç haberleri konusunda nelere dikkat etmelidir?
Dr. Bülent Kıran; Günümüzde Tv, sosyal medya, yazılı basın gibi bir çok medya kanallarında insan sağlığını doğrudan etkileyen, bitkisel ürünler, gıda takviyeleri, reçetesiz satılan ilaçlarla ilgili ürünlerin ticari amaçla reklam, satış ve pazarlaması yapılmakta ve bu ürünlerin sahteleri internetten satılmaktadır. Reklamlarına inanarak bunları internetten alıp kullananlar pek çok yan etkiye maruz kalmaktadır.Ayrıca,hekim tarafından hastaya önceden verilmiş ilaçlarla,internetten alınan bu gıda takviyeleri, bitkisel ürünlerle ilaç etkileşimleri sonucu organ yetmezlikleri, zehirlenmeler ve yaşam kayıpları ortaya çıkmaktadır.
Bireylerin sağlıklarını korumak ve geliştirmek adına sağlıkla ilgili bilgilere ulaşma, onları anlama ve kullanma becerileri olarak tanımlanan sağlık okuryazarlığı bakımından, ülkemizde erişkin nüfusun %64,6’sının “yetersiz” veya “sorunlu” sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olduğundan, halkımızın büyük bir bilgi kirliliği bulunan medyadan ve kulaktan dolma bilgilerle asla ilaç, gıda takviyesi gibi ürünleri hekimlerinin onayı olamadan ve eczacılara danışmadan kesinlikle kullanmamaları gerekir. Ayrıca, internetten satılan bu ürünlerin çoğunun sahte olduğunu da unutmamak gerekir.