Aylardır ülke gündemine oturan ve ülke genelinde yaklaşık 80 bini aşkın Halk Otobüsçüsünü yakından ilgilendiren 65 yaş üzeri insanlarımızın ücretsiz taşınması beraberinde yeni sorunlar getirdi. Hepiniz ücretsiz taşımakla sorunun ne olduğunu soruyorsunuzdur. Bakın bu konuda isterseniz geçtiğimiz hafta içerisinde Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu (TŞOF) Başkanı Fevzi Apaydın’ı ziyaret eden yaklaşık 60’ı aşkın Halk Otobüsçüleri Oda yöneticileri sıkıntılarını dile getirerek 65 yaş üstü uygulamadan doğan zararlarının karşılanmasını istediler. TŞOF Toplantı salonunda bir araya gelen Oda başkanları 02.08.2013 tarihli Resmi gazete yayımlanarak yürürlüğe giren 65 yaş ve üstü vatandaşlara şehir içi toplu taşım araçlarından ücretsiz yararlanma hakkı nedeniyle yaşadıkları sıkıntıları dile getirdi.
Sosyal devletin bir sorumluluk gereği alınan karar çok doğru olmakla birlikte bunun maliyetini kamu hizmeti gören ve şehirlerinde en çok katma değer yaratan kesim olan özel halk otobüslerine yüklenmesi taşımacı esnafını hiç kuşkusuz maddi ve manevi olarak etkiliyor. Süreç ile ilgili bir önlem alınmaz ise pek çok esnafın işi bırakması ve işsizliğin artacağı kesindir. Özel Halk otobüslerinin engelli ve şehit yakınlarına kadar pek çok vatandaşımızı zaten ücretsiz taşıyor. 65 yaş ve üstü vatandaşımızın da eklenmesiyle yaklaşık 10 milyon kişinin ücretsiz taşınması söz konusu. Kamuya ait toplu taşım araçlarının masrafları devlet tarafından karşılanırken, özel halk otobüslerine bu taşıma yüzde 15-20 ekstra yük getirmektedir.
Ücretsiz şehir içi taşımacılıktan yararlanma hakkının kullanılmasında saat veya biniş sayısında bir sınırlama olmaması sebebiyle oldukça sıkıntılar yaşanıyor. Bazı belediyeler ücretsiz yararlanma hakkı verilen vatandaşlara kişiselleştirilmiş kart veriyor. Halk otobüsleri ücret toplama sistemi içinde çalıştığından ücretsiz yararlananların kullanımları hakkında da bilgiler ortaya çıkmaya başladı. Yönetmelikte yer alan ‘turistik gezi amaçlı kullanılamaz’ ibaresi de açık ve net olarak istismar ediliyor. Bir kişinin günde 12 ve 24 kez otobüsleri çeşitli güzergâhlarda kullandığı dahi tespit edilmiş. Çoğu zaman otobüslerde uyuyan ve son durakta uyanan insanların olduğu ve ihtiyaçlarının dışında turistik amaçlı olarak, vakit geçirmek için otobüslerin kullanıldığı artık kesin. Kısacası Özel Halk Otobüsleri artık mobil huzur evi haline gelmiş.
Modern bir kentte ulaşım özel araçlarla değil, toplu taşıma araçlarıyla yapılması hiç kuşkusuz doğru bir karar. Ancak ücretsiz binişler sebebiyle özellikle insanlar sabahları ek kapasite artışından dolayı araçlarda yer bulunmadığı için ücretli binmek isteyen müşteriler dahi artık otobüsleri tercih etmiyor. Bu da otobüsçü esnafını oldukça zora sokuyor. Bugün Avrupa ülkelerindeki uygulamalarda 65 yaş ve üstü kişiler ücretsiz taşınıyor. Lakin taşıma bedelleri özel sektör taşımacılarına ilgili bakanlık tarafından ödeniyor. Toplumsal dengenin sağlanarak Özel Halk Otobüsleri esnafının da zarar etmesi engellenmelidir. Anayasamızın 173. Maddesi ‘esnaf ve sanatkârın devlet tarafından koruyucu ve destekleyici tedbirleri alır’ emrine de uygun olarak kayıt altındaki taşımacı esnafının kullandığı motorinden ÖTV-KDV almayabilir ya da ücretsiz her taşınan kişi için bilet bedelinin yüzde 80’nini ödeyebilir. Hepimiz Özel Halk otobüsü esnafının kayıt altında çalıştığını ve az bir karla işlerini yaptıklarını biliyoruz. Özel sektör sadece taşımacılıkta yok. Bakkal, fırıncı, kahvehaneler, gibi yerlerde özel sektörün, belediyelerin çıkardığı halk ekmekte düşük karla da olsa ücret karşılığı satılıyor. Kamu araçları ile aramızdaki haksız rekabet önlenmelidir. Aksi halde araçların yenilenmesi hayal olur. En önemlisi uygulama hem Anayasa’nın eşitlik ilkesine hem de angarya iş görülmez hükmüne aykırı. Hükümetin bu hatayı en kısa zamanda düzelteceğine inanıyorum.
