Efendiler yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz

Hulki Cevizoğlu, Cumhuriyet'in ilanından bir gün önce yaşananları anlattı. 

Mustafa Kemal, Çankaya'ya gitmek üzere Meclis'ten ayrılırken, koridorlarda kendisini beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşalara rastladı.

Gece olmuştu.*Mustafa Kemal, Çankaya'ya gitmek üzere Meclis'ten ayrılırken, koridorlarda kendisini beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşalara rastladı. 

Kendisiyle görüşmek için o zamana değin orada beklediklerini anlayınca, Millî Savunma Bakanı Kâzım Paşa'ya döndü, akşam yemeğine gelsinler dedi. İsmet Paşa ile Kâzım Paşa'ya ve Fethi Bey'e de Çankaya'ya kendisiyle birlikte gelmelerini söyledi. 

Çankaya'ya varınca, orada kendisini görmek üzere gelmiş olan Rize milletvekili Fuat, Afyonkarahisar milletvekili Ruşen Eşref Beylere rastladı. Onları da yemeğe alıkoydu.*Yemek yenirken "Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz! dedi.

"Kendi anlatımına göre", orada bulunan arkadaşları hemen düşüncesini benimsediler. 

9 Ekim 1924)."Türk milletinin tabiat ve şiarına en uygun olan idare cumhuriyet idaresidir."

"Bir se­nelik hayat, bu hakikati bütün açıklığıyla ispat etmiştir."

"Mazinin müesseseleri, başından nihayete kadar milletin başında yumruk tutan bir sürü müstebitler kadrosundan başka bir şey değildir."

"Cumhuriyet'in ilk senesi beklediğimiz feyzi tamamen vermiş midir? Memleket o kadar harap, millet o kadar yıpranmış bir hale getirilmiştir ki, uzun bir mazinin açtı­ğı bu gedikleri bir sene kadar kısa bir zamanda Cumhuriyet idaresinin dahi tamamen kapatabilmesine elbette imkân olamazdı."

"Fakat Cumhuriyet'in feyizleri bütün mem­leketin ufuklarında her kalbe kuvvetli ümitler verebilecek kadar nurludur."*100. yıla daha büyük başarılarla, demokrasiyle girmek umuduyla, 96. yılımız kutlu olsun.