Beyne kan akışını sağlayan şah damarları, tıpkı kalp damarları gibi daralıp tıkanabiliyor. Karotis arter hastalığı adı verilen bu durum, birçok nedenle ortaya çıkabiliyor, kalıcı felçlik gibi sağlık sorunlarına neden olabiliyor ve hatta yaşamı tehdit edebiliyor. Karotis arter hastalığından korunmada yaşam tarzı değişikliklerinin yanı sıra modern tanı ve tedavi yöntemleri sayesinde hastalık kontrol altına alınabiliyor. Memorial Dicle Hastanesi Kardiyoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Serkan Akdağ, şah damar hastalığının tanısı ve modern tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Sağlıksız beslenme, fazla kilo, alkol ve sigara tüketimi, kolesterol ile kan şekerinin kontrol altına alınamaması, hipertansiyon gibi nedenlerle şah damarlarda oluşan tıkanıklığa bağlı olarak damar içerisinde pıhtılar oluşur. Daralmış damar duvarında oluşan bu pıhtıların koparak beyne atması sonucu hastada kalıcı veya geçici felçlik gelişebileceği gibi, şah damarında oluşan darlıklar beyne giden kan akımını bozarak beyinde hasara yol açabilir.
Şah damar tıkanıklığı olan hastalarda en sık görülen belirtiler; baş dönmesi, bayılma, ani görme kaybı, yüzde uyuşma, kol ve bacaklarda oluşan güç kaybıdır. Şah damar tıkanıklığı olduğu düşünülen hastalarda tanıya yönelik yapılması gereken ilk tetkik karotis doopler ultrasonografidir. Şüpheli darlık saptanması durumunda, bilgisayarlı tomografive MR anjiyografi ile darlığın derecesi belirlenir. Darlığın yüzdesi, klinik durumları ve taşıdıkları ek risk faktörlerine göre de tedavi planlaması yapılır. Tedavide kan sulandırıcı ilaç tedavisi, açık ameliyat ve stenleme yöntemleri gibi seçenekler bulunmaktadır. Hasta için hangi tedavinin uygun olduğu; kardiyoloji, nöroloji ve kalp damar cerrahisi uzmanlarının ortak vereceği karara göre belirlenmektedir.
Şah damar tıkanıklıklarında, lokal anestezi ile gerçekleştirilen ve girişimsel olarak uygulanan işlemde, kateter yoluyla damardaki darlık genişletilmekte ve tıkanan bölgeye stent yerleştirilmektedir. Damar darlıklarında kullanılan stentler metalden yapılmış kafes tarzında yapılardır. Şah damarında stentleme sırasında darlığın üstüne özel bir filtre yerleştirilerek, beyne atabilecek büyük pıhtı parçaları engellenebilir. Stent sonrası hastanın beyin hasarı ve felç riski de önemli oranda azalmaktadır.
Karotis arter hastalığının önlenmesinde; yaşam tarzı değişiklikleri, sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve düzenli egzersiz önemli bir yere sahiptir. Hastalığın ortaya çıkma riskini azalttığı gibi, kötü bir seyirle ilerlemesine engel olmaktadır. Sağlıklı bir diyet uygulanması ve ideal kilonun korunması, kolesterol ve kan basıncı seviyesinin normal sınırlarda kalmasına yardımcı olur, iyi kolesterol (HDL) seviyesinin yükselmesini sağlar. Hasta için hangi tip fiziksel aktivitenin uygun olabileceği hastanın mevcut sağlık durumu ve yaşı göz önüne alarak doktor tarafından belirlenmelidir. Tütün ve tütün ürünlerinin kullanılmaması, atardamar sağlığı için de kritik öneme sahiptir. Ayrıca hipertansiyon, diyabet, stres ve kardiyovasküler risk faktörlerinin aynı zamanda karotis hastalığında da etkili olduğu unutulmamalıdır.
