Sivrisinekle bulaşan tehlikeli hastalık uyarısı

Ateş, titreme, baş ağrısı, kas ağrısı ve halsizlik gibi semptomları içermekle birlikte tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilen sıtma hastalığı hakkında dikkat edilmesi gerekenleri  Liv Hospital Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Gülgün Dilek Arman anlattı.

Sıtma nedir?

Plasmodium adı verilen parazitlerin sivrisinekler aracılığı ile insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Plasmodium falciparum, P. Vivax, P.malaria ve P. ovale gibi farklı türleri vardır ve her birinin dünyadaki dağılımları da farklıdır.  Bu parazitlerin insan vücudunda kırmızı kan hücrelerini enfekte etmesiyle hastalık ortaya çıkar.

Belirtileri nelerdir?

Sıtma belirtileri ateş, titreme, baş ağrısı, kas ağrısı ve halsizlik gibi semptomları içerir. Tedavi edilmezse ciddi sonuçlara yol açabilir, ölümcül olabilir. Özellikle çocuklar ve hamile kadınlar için risk daha yüksektir. Plasmodium falciparum adı verilen tür tarafından oluşturulan ciddi vakalarda ciddi seyir, sekeller ve ölüm daha sık görülür. Bu nedenle, sıtma semptomları olan kişilerin derhal tıbbi yardım alması önemlidir.

Tedavisi nasıldır?

Sıtma tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Antimalaryal ilaçlar kullanılarak tedavi edilir. Tedavi, hastanın sıtma türüne, enfeksiyonun ciddiyetine ve hastanın sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Önemli olan, sıtma semptomları gösteren bir kişinin en kısa sürede tıbbi yardım almasıdır, çünkü tedavi ne kadar erken başlarsa, başarı şansı o kadar yüksektir.

Nerelerde daha çok yaygındır?

Sıtma, özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde, sivrisineklerin ve parazitlerin bulunduğu yerlerde daha yaygındır. Afrika, Güneydoğu Asya, Orta ve Güney Amerika gibi bölgeler sıtma için yüksek risk taşır. DSÖ 2023 Dünya Malaria Raporuna göre 2022 yılında tahminlerden çok daha fazla ve bir önceki yıla göre 5 Milyon (çoğu Ethiopia, Nigeria ve Uganda’da) daha fazla olgu ile 249 milyon sıtma vakası görülmüş, 608 000 yaşam sıtma nedeni ile sonlanmıştır.

Neden artış göstermiştir?

Sıtma olgularındaki artışta etkili faktörlerin başında iklim değişikliği gelmektedir, çünkü Plasmodiumu taşıyan sivrisineklerin ısı ve nem duyarlılığı çok yüksektir. Sivrisineklerin ideal yaşama ve çoğalma sıcaklığı 20-27°C’dir. Küresel ısınma ile birlikte ideal koşullara yaklaşan diğer dünya bölgeleri için de bir tehdit haline gelebilir.

Türkiye’de sıtma, geçmişte daha yaygın bir sorundu, ancak ülkedeki sağlık politikaları ve müdahaleler sayesinde sıtma vakaları önemli ölçüde azaldı. Şu anda Türkiye’de sıtma endemik olmayan bir hastalıktır, yani yerel olarak yayılmaz. Ancak, seyahat edenlerin risk altında olabileceği bölgelerde dikkatli olmak önemlidir. Turistlerin sıtma koruyucu önlemleri alması; bunun için Seyahat Sağlığı Merkezine başvurması önerilir. Sıtmanın yoğun olduğu bölgelerde, gece saatlerinde uzun kollu koyu renkli giysi seçimi; kovucuların ve cibinlik kullanılması günlük önlemler arasında olmakla bilrikte ilaç ile de önlem alınabilir.