Türkiye’de kaçak ve sahte alkol, yakıt ve cep telefonları ürünlerinin yasa dışı hareketlerini ele alan ve 2 yıl süren araştırmanın sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre, sahte alkol üretimi tehlikeli boyutlara ulaşırken, Gümrük ve Ticaret Müfettişleri Derneği yetkilileri ise her kaçak 10 telefondan 8’inin satışının internet üzerinden yapıldığını açıkladı.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından hazırlanan, Türkiye’de kaçak ve sahte alkol, yakıt ve cep telefonları ürünlerinin yasadışı hareketlerini ele alan araştırmanın sonuçları açıklandı. PMI Impact tarafından fonlanan ve 1 Mart 2019 tarihinde başlanan araştırmanın detayları ise, Gümrük ve Ticaret Müfettişleri Derneği ve Gümrük Muhafazalar Genel Müdürlüğü yetkililerin de katıldığı online toplantıda ele alındı. 22 ilde 4 bin 924 anket sonucu ve 228 derinlemesine görüşmeyle elde edilen veriler, Türkiye’de kaçakçılık ve vatandaşların kaçak ürün kullanım düzeylerini ortaya koydu.
Toplantıya katılan Gümrük ve Ticaret Müfettişleri Derneği yetkilileri, internet ortamında artan yasadışı ticarete dikkat çekerek, uluslararası iş birliğine vurgu yaptı. Piyasada yer alan her kaçak 10 telefondan 8’inin internet sitesinde satıldığını söyleyen Müfettişlik, bu konuda en büyük sorunun alışveriş siteleri ve sosyal mecralar olduğunu belirtti. Türkiye’de satışı olmayan bazı ürünlerin internet üzerinden kaçak yollarla ülkeye getirilmesinin ciddi bir sorun olduğu ve Türkiye’de kaçak sigara oranlarının düşünülenin aksine Avrupa’da daha fazla olduğu belirtildi. Almanya’da her 5 sigaradan birinin kaçak olduğu, İngiltere’de ise bu oranın daha yüksek olduğu ifade edildi.
Avrupa’da siber kaçakçılık oranlarının yüzde 15 olduğuna dikkat çeken Gümrük Muhafazalar Genel Müdürlüğü yetkilileri ise, Türkiye’de bu rakamın 2020 yılı itibariyle yüzde 2,2 olduğunu belirtti. Türkiye’ye 2020 yılında pandemi şartlarına rağmen 40 milyon yolcunun geldiğini ve bunun yanında 7 milyon konteyner, 2.1 milyon binek aracı, 3.9 milyon tır ve 270 bin de uçağın iniş yaptığı söylenirken, tüm bunlarının kontrolünün ise 6 bin kişilik ekip ile yapıldığı belirtildi. Kolluk birimlerinin de destek verdiği ve özellikle ileri teknolojiler kullanarak tüm bu denetlemelerin yapıldığı altı çizilerek, dünyadaki en yeni teknolojilerin gümrüklerde kullanıldığı vurgulandı. Öte yandan, son 5 yılda kaçakçılıkla mücadele için yapılan teknolojik yatırımın 500 milyon TL olduğu ve bunun yanında AB projelerinin de etkin bir şekilde kullandığı ifade edildi. Tüm bu teknolojik girişimler sayesinde, Türkiye’de kaçakçılık anlamında yakalama oranlarının ise 2020 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 40’lık bir artış olduğuna dikkat çekildi. 2021 yılında bu oranın ise bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 70 oranında arttığı söylendi. Gelişen teknolojilerin bu oranların artmasında etkili olduğu ifade edilirken, özellikle yapay zeka ve büyük veriyle daha yolcu Türkiye’ye gelmeden o yolcunun Türkiye’de kaçakçılık yapma riskinin de önceden değerlendirilebildiği söylendi.
‘Türkiye’de kaçak ve sahte alkol, yakıt ve cep telefonları ürünlerinin yasadışı ticareti’ araştırmasına göre, kaçak mallarla piyasadaki yasal ürünler arasında, yüzde 50 oranında fiyat farkı bulunmakta. Fiyat farkının yüksek olmasının talebi de artırdığına dikkat çekilirken, bunu etkileyen diğer faktörlerin ise bütçe ve hane geliri olduğu vurgulandı. Araştırmanın sonuçlarını değerlendiren, BETAM Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel şu ifadeleri kullandı:
“Özellikle kaçak sigara, vergisiz tütün, kaçak akaryakıt ve kaçak cep telefonu talebi, Doğu ve Güneydoğu’da son derece yoğun. Alkollü içeceğin de, Akdeniz, Ege, Trakya ve Karadeniz’de yoğun olduğunu gördük. Bir tarafta organize büyük çapta yasa dışı ticaret var, diğer tarafta da ‘karınca ticareti’ adı verilen bireysel bir kaçakçılık var. Bir diğer boyutta ise bu kaçak malların bir kısmı, yurt dışından getiriliyor, diğer bir kısmı ise yerli üretim olarak karşımıza çıkıyor. Bunların arasında hiç duyulmayan sigara ürünleri (düşük kaliteli yurtdışından üretilen) ve bilinen markaların taklit ürünler bulunmakta. Bunun yanı sıra, yerli üretim parçalarından Türkiye’de telefon üretimi de yapıldığını öğrendik. Buradaki kritik nokta, sahte ürünlerdir. Özellikle alkollü içeceklerde bu çok tehlikeli. Metil alkol kullanarak, son yıllarda yüzlerce insan kaçak içkiden öldü ve ne kadarı sakat kaldı bilmiyoruz. Bu çok büyük trajedidir. Mücadelede buna öncelik verilmesi lazım. Sahte alkolün toptan satıldığını öğrendik. Son yıllarda yakalanan kaçak mallarda ciddi bir düşüş bulunmaktadır. Eğer bu ticaret hacmini de yansıtıyorsa, bu ciddi bir başarı demektir. Gerek derinlemesine görüşmelerde elde ettiğimiz veriler, gerekse Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele (KOM) raporlarına göre, yurt dışından kaçak getirilen ürünlerde bir başarı elde edildiği görülüyor. Gümrüklerde işler sıkıştırılmış ve teknolojiler geliştirilmiştir. Kolluk gücü de bunda etkili olmuştur” diye konuştu.
