Prof. Dr. Ali Osman Özcan
aozcan@skyturk.net
aozcan@skyturk.net
Kitaplardaki insan tanımlarında "İnsan düşünen hayvandır, araç kullanan hayvandır, politik hayvandır, ekonomik hayvandır" vb. türde ifadelere rastlanmaktadır. Bütün bu tanımların ortak yönü insanı hayvanlaştırmalarıdır. Kimse bu tanımlara karşı gelememekte, hayvanlığını onaylayıp susmayı tercih etmektedir. Tanıma karşı gelenler alay edilme korkusundan ses çıkaramamaktadırlar. İnsan kendi bilincinin pusulasını kaybedince hayvanlığını da tescillemiş olmaktadır.
İnsan melekle hayvan arasında bir canlı olarak da tanımlanmaktadır. İnsanın huyları onu melek de yapabilir hayvan da yapabilir. Kuran-ı Kerim'de Bakara Suresi 30, 31, 32, 33 ve 34 ayetlerde şu ifadeler vardır: Ve düşün ki, Rabbin meleklere "Ben muhakkak ki yeryüzünde bir halife yaratacağım" dediği zaman, "Orada bozgunculuk çıkacak, kan dökecek (bir yaratık mı) yaratacaksın? Biz hamd ile seni tesbih edip yüceltirken!" dediler. "Kuşkusuz ben, sizin bilemediğiniz şeyleri bilirim" dedi. Ve Âdem'e eşyanın isimlerini öğretti. Sonra meleklere yönelerek "Hadi bakalım! Eğer davanızda doğru sözlüyseniz, bana şunları isimleriyle bildirin" dedi. "Her şeyden münezzehsin ya Rab! Bizim için, senin bize öğrettiğinin dışında bilgi ne mümkün! Muhakkak ki her şeyi bilen, âlim ve hâkim ancak sensin" dediler. "Ey Âdem! Bunlara, onları isimleriyle haber ver" buyurdu. Bu emir üzerine Âdem, onlara isimleriyle bunları haber verince de buyurdu ki, "Demedim mi size ben! Her durumda göklerin ve yeryüzünün gaybını en iyi bilenim. Ve biliyorum, neyi açığa vuruyorsunuz, neyi saklıyorsunuz?" Ve o zaman meleklere Âdem için secde edin!" dedik.
Bu ayetlerde meleklerin bile Hz. Âdem'in bilgisi yüzünden ona secde ettikleri, Hz. Âdem'in yeryüzünün halifesi veya yaratılmışların en şereflisi olduğu açıkça görülmektedir. İnsanı yüceltici ifadelerin kullanılacağı yerde onu aşağılayıcı, küçültücü ifadelerle insanı eğitmeye kalkmak, insana insanlığını kazandıramayacaktır. İnsan düşünen hayvan değil, yaratılmışların en şereflisiyken, onu en değersiz varlık düzeyine indirgeyerek tanımlamak bilimsellikle de bağdaşıcı bir nitelik değildir. Yaratılmışların en şereflisini hayvanlaştırmak, onu hayvan olarak tanımlamak bazılarının işine gelebilir, ne diyelim!
İnsan düşünme eyleminde bulunur. Araçları yapar. Ekonomik alanda etkinliklerde bulunur. Ama bunlar onun hayvan olduğunun göstergeleri değildir. İnsanoğlu kendilik aynasında kendini değil kendi olmayanları görebilir. Lakin ahlakıyla meleklerin bile üzerinde yer alabilir. İnsanın kendini aşağılayarak kendi kendini eğitmesi yöntemi başarılı olamamıştır. Onun gem vurulmamış hırsları, tamahları, aç gözlülükleri, utanmazlıkları, ikiyüzlülükleri, kıskançlık ve hasetleri, kibirleri ve bunun yanında başarısızlıkları, böbürlenme ve şişinme taşkınlıkları, kibirleri onu hayvan derekesine düşürebilir. Günümüzde de bunların örneklerini görmek mümkündür.
Melekler kanatlı varlıklar olarak tasavvur edilirler. İnsanı hayvan olarak nitelemek hayvanlaştırılan meleklere gönderme yapmaktadır. İnsan, insan olan kendiliğinden koparılarak tanımlandığında aşağılık bir varlık olarak görülebilir. Çokbilmişler ve yalancılar bilgin görünerek, bilgiçlikle yanlış bir insan tanımı yapmışlardır.
İnsan, düşüncesiyle melekleri bile geçebilecek özelliklere sahiptir. Düşünen melek olarak tanımlandığında daha doğru bir tanım yapılabilir. "Düşünmez misiniz?" emri Kuran'da zaten vardır. Burada düşünmenin alçaltıcı değil yüceltici yönü vurgulanmaktadır. İslam kültüründe Hz. Âdem'in nitelikleri, insandaki nitelikler olarak kabul edilir. Bu niteliklere zıt bir anlayış, eğitim sisteminde bazı çatlaklara ve kırılmalara neden olabilir. Hz. Âdem'in yaradılışında meleklerin ahlaki boyutla ilgilendikleri açıktır. Aynı şekilde musalla taşında tabut içindeki Âdemoğlunun ahlakını da namazı kıldıran imam "Merhum ve merhumeyi nasıl bilirsiniz?" sorusuyla dile getirmektedir. Dolayısıyla insan ahlaki bir varlıktır.
