Kısaca DTSH olarak adlandırılan Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti; Japonya, Türkiye ve Amerika’dan gözlemcilerin huzurunda 12-14 Eylül 2004 tarihinde ABD Kongre Binası içindeki tahsis edilen Georga Mason Reginal Library Salonu’nda kurulmuştur.
Hür dünyada yaşayan Doğu Türkistanlı 60 delegenin katılımıyla oluşturulan “Kurucu Parlamento”, önce Sürgündeki Doğu Türkistan Parlamentosu’nu oluşturmuştur. Parlamento Başkanı, Parlamento Genel Sekreteri ve Katip üyelerin seçimlerinin ardından Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
Kurucu vekillerin teklifleriyle namzet gösterilen Bakanlar Kurulu üyeleri seçimi gerçekleştirilmiş ve Sürgün Hükümeti’nin Bakanlar Kurulu Parlamento tarafından onaylanmıştır.
Sürgün Hükümetin ilk Cumhurbaşkanlığına Sayın Ahmet İGEMBERDİ, Cumhurbaşkanı Yardımcılığına merhum Abdülveli CAN, Parlamento Başkanlığına Prof. Dr. Sultan Mahmut KAŞGARLI ve Başbakanlık görevine ise Enver Yusuf getirilmişlerdir.
14 Eylül 2004 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Parlamentosu binası içindeki “Capital Hill” salonunda düzenlenen basın konferansı ile; “Sürgünde Doğu Türkistan Parlamentosu” ile “Sürgünde Doğu Türkistan Hükümeti”nin kurulduğu kamuoyuna resmen ilan edilmiştir.
Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgündeki Parlamentosu ve Hükümeti’nin kuruluşu özellikle Çin, Doğu Türkistan, Tayvan, Türkiye, Amerika ve Japonya ile Türk Cumhuriyetleri’nde ilgi ile karşılanmış, bu ülkelerin basın yayın organlarında haber olarak duyurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet televizyonu olan TRT Televizyonu’nda Hükümetin kuruluşu, “önemli bir gelişme olduğu” ifade edilerek kayda değer haber olarak yayınlandı. Hükümetin kurulması, Pekin yönetimini şaşkınlığa sevk etmiş, soydaşlarımızı ise sevindirmiştir.
16-26 Eylül 2004’de Çin’e giden TBMM Dostluk Grubu Heyeti’nin temasları esnasında Sürgün Hükümeti’nin (DTSH’nin) kurulması, moral açısından halkımız arasında ayrı bir heyecan yaratmıştır. O tarihlerde ABD’de bulunan dönemin Dışişleri Bakanı Sayın Abdullah Gül ile görüşen Çin’in ABD Büyükelçisi’nin konuya temas ettiği gelen bilgiler arasındadır. Aynı şekilde Türkiye’deki Ç.H.C. Büyükelçisi’nin de Dışişleri Bakanlığı’na giderek gelişmeler hakkında bilgi aldığı bilinmektedir.
Kurucu Parlamento üyeleri arasından seçilen “Anayasa Komisyonu” ve “Daimi İcra Heyeti” tarafından “Devlet Anayasası” ve “Hükümet Programı”nın hazırlanması çalışmaları başlatıldı. Hazırlanan taslak çalışmalar, “Daimi İcra Heyeti”nin son kontrol ve onayından sonra 20 Kasım 2004 tarihinde Parlamento’ya sunulmak üzere hazır hale getirildi.
Alınan karar gereği DTSH’nin parlamentosunu oluşturan “Kurucu Parlamento Üyeleri 20 Kasım 2004’de , Anayasa metnini ve hükümet programını görüşmek ve tasdiklemek üzere Washington’a davet edildi. Toplantıda “Sürgündeki Devlet Anayasası” ile “5 Yıllık Hükümet Programı” görüşüldü ve oy birliğiyle kabul edildi.
Seçilen Parlamento üyeleri ve hükümet üyeleri (Bakanlar), Japonya, Amerika ve Türkiye’den gelen gözlemcilerin huzurunda Anayasa gereği düzenlenen merasimle teker teker yemin ettiler. Toplantıya katılamayan vekiller ve bakanlar telefonla, canlı bağlantılarla hem yemin görevlerini yerine getirdiler hem de internet üzerinden töreni canlı olarak izleme fırsatını buldular.
Yemin merasiminin ardından 25 Kasım 2004 günü Washington’daki “Uluslararası Basın Kulübü”nde, Devlet Anayasası ile 5 Yıllık hükümet Programı basın mensupları aracılığı ile kamuoyunun bilgisine sunuldu. İnternet üzerinden canlı olarak yayınlanan toplantı ilgi ile izlendi. Aynı gün öğleden sonra Beyaz Saray önünde Lafayette Park’ta “kutlama törenleri” düzenlenmiştir.
Yayınlanan “Hükümet Bildirisi” de; “...Hiçbir ülkenin tekelinde ve baskısı altında olmayan Milli Meclisimiz ve Hükümetimizin; tam bağımsız, uluslar arası kurallara, demokratik ve özgürlükçü değerlere ve BM ilkelerine bağlı ve saygılı olduğu, Hükümetimizin; 1933 ve 1944 yıllarında kurulan “Doğu Türkistan Cumhuriyet Hükümetleri”nin devamı olup, milli bayrağımızın ay yıldızlı Gökbayrak olduğu...” özellikle vurgulanmıştır...
Aynı basın bildirisinde; Doğu Türkistan Parlamentosu’nun; en rahat ulaşılabilecek, uluslararası arenaya en rahat biçimde hitap edilebilecek yer olduğu için kendi milli iradesiyle ABD’de toplandığı; Hükümetimizin; tam bağımsızlığı, demokrasiyi arzulayan sürgündeki Doğu Türkistan halkının anonim onayı ile kurulduğu; ve hiçbir ülkenin güdümünde olmadığı özellikle belirtilmiştir...
6 no.lu hükümet bildirisi’nde; Kabul edilen Anayasa’nın; “Doğu Türkistan halkının ve onların evlatlarının hürriyet içinde yaşamalarını sağlayıcı önlemleri almak ve işgal altında yaşayan halkımıza, hürriyetimize kavuştuğumuzda onların önünde nelerin beklediğini göstermek için hazırlandığı” açıklandı.
Anayasa konusundaki tartışma en çok yedinci maddede yaşandı. "Devletin Dili, Dini ve Başkenti" maddesindeki görüşmeler dört saat sürdü. Dört saatlik tartışmanın ardından "Doğu Türkistan'ın Devlet Dili:Uygur Türkçesidir, Kazakca ve Kırgızca diğer milli dillerdir" şeklinde kabul edildi.
Aynı bildiride; Üçüncü oturumda görüşülerek karara bağlanan, Sürgündeki Doğu Türkistan Hükümeti'nin hazırladığı "5 Yıllık Faaliyet Raporu ve Hür Dünya Ülkelerine Müracaat adını taşıyan Manifesto"da; “Sürgün Hükümeti’nin; Doğu Türkistan Davasını, insan hakları ihlallerini, Doğu Türkistan halkının bağımsızlık ve özgürlük taleplerini uluslar arası gündeme taşıyarak, 1949 öncesi meşru haklarımızın yani “bağımsızlık” ve “hürriyetimizin” temini noktasında dünya kamuoyunun dikkatini çekmeye ve desteğini almayaca çalışacağı” vurgulandı.
Yapılan oylama sonucunda Sürgündeki Hükümetin Cumhurbaşkanlığına Ahmet İGEMBERDİ (Avustralya), Yardımcılığına Abdülveli CAN (Türkiye), Meclis Başkanlığına Prof. Sultan Mahmud Kaşgarlı (Türkiye), Başbakanlık ve Dışişleri Bakanlığına Enver YUSUF (ABD), I. Başbakan Yardımcılığına Hızırbek GAYRETULLAH (Türkiye) ve II. Başbakan Yardımcılığı’na Damiyan Rahmet’in (Avustralya) seçildiği sürgündeki bakanlar kurulunun 15 üyesi bulunuyordu.
DTSH’nin üçüncü toplantısında, Çin Halk Cumhuriyeti’ne (vefat eden babasının cenaze merasimine gitmek mecburiyetinde kalan) giden Birinci Başbakan Enver Yusuf, Devlet Anayasası’nın ilgili maddesini çiğnediği gerekçesiyle görevden alınmış, yapılan seçimle Başbakanlık görevine, Başbakan Yardımcısı Damiyan Rahmet oybirliği ile seçilmiştir.
DTSH’nin dördüncü toplantısı’nda sevindirici ve tarihi bir gelişme yaşanmış; Sürgündeki oğu Türkistan Hükümeti ve Parlamentosu’nun Japonya’da fahri konsolosluk görevini Sayın SATO hanım üstlenmiştir. DTSH Toplantısı’nı izlemek ve temaslarda bulunmak üzere Japonya’dan gelen Prof. Dr. Toonoko, Prof. Dr. Kocimato Başkanlığındaki Japon heyeti ile fikir alışverişinde bulunulmuş, Japon hükümeti’nin konuyla ilgili bilgilendirme görevi kendilerine tevdi edilmiştir.
Sürgün Hükümetin 2009 tarihinde gerçekleştirilen Beşinci Toplantısı’nda II. Hükümet’in Başbakanı sayın Damiyan Rahmet’in önerisiyle İsmail Cengiz, oybirliği ile Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti’nin Üçüncü Başkanı olarak seçilmiştir.
Sürgün Hükümetin 6 ncı Dönem Toplantısı Kanada’nın Toronto şehrinde gerçekleştirilmiştir. Genel konuların ele alındığı 2014 Toronto Buluşması’nda, Ablajan Leylinaman, İlyar Şemsettin, Rukiye Turdush ve Ahmetjan Osman’ın Sürgün Hükümet içinde tekrar aktif vazife almalarına, Ahmet İgemberdi’nin Cumhurbaşkanlığı, İsmail Cengiz’in ise Başbakanlık görevinin devam etmesine karar verilmiştir.
Sürgündeki Doğu Türkistan Parlamento’nun 7nci Dönem Toplantısı 12-15 Kasım 2016’da Japonya’nın başkenti Tokyo’da düzenlenmiştir. Tokyo’da yapılan seçimlerde; Ahmetjan Osman II.nci Cumhurbaşkanlığına, İsmail Cengiz ise 4ncü dönem Başbakanlık görevine getirilirken, Hızırbek Gayretullah Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Kuresh Atahan Parlamento Başkanı, İlyar Şemsettin Parlamento Başkan Yardımcısı olarak seçilmişlerdir.
Çin Demokratlar Birliği, Tayvan, İngiltere, Kanada, Norveç, Japonya ve Türkiye’den 8 gözlemcinin de katıldığı 2015 Tokyo Buluşması’nda; Sürgün Hükümetinin nihai hedefinin bağımsızlık ve özgürlük olduğu bir kez daha vurgulanmıştır…
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.
