Tek kullanımlık plastikleri yasaklayın!

                                                                                                                                                                                                                                                            Kadriye KOCA

Pet şişeler, plastik bardaklar, kulak çubukları, buzdolabı poşetleri, plastik çatal bıçak ve tabaklar vs…. Çevre kirliliğinin birincil nedeni olan kirliliği plastik kirliliği oluşturuyor. Dünya büyük bir plastik atık çukuru gibi… gitgide daha çok plastik içeren bir dünya ile karşı karşıya kalacağız.

Bütün araştırmalar modern hayat tarzımızın getirdiği plastik ambalaj vs kullanımının bizi kuşattığını ve bunun sonucunda da herbirimizin bir kredi kartı büyüklüğünde mikroplastiği vücudumuza aldığımızı gösteriyor.

Plastiklere ‘geri dönüşüm’ işlemleri uygulansa da çevreciler aslında doğada yok olmadığını ve plastiklerin mikroplastik ve onunla beraber bulunan kimyasalların uzun yıllar doğada bizimle kaldığını belirtiyorlar.

Her yıl insanlar 13 milyon ton plastiği deniz ve okyanuslara atıyor. Doğaya verdiğimiz zarar er ya da geç bize dönüyor. Plastik atıklardan oluşan mikroplastikler bedenimizde ortaya çıkıyor, canlıları öldürüyor.

Biz büyüdük ve kirlendi dünya!

Dünya plastik kirliliği ile boğuşuyor. Çevremizi dört bir yanımızı saran plastik atıklar, mikroplastikler bütün canlıların hayat hakkını elinden alıyor. Bilim adamları son yıllarda plastik kirliliğinin boyutları konusunda ayrıntılı araştırmalar yapıyorlar. Bu araştırmaların sonucu ayda 20 gr plastik yiyoruz. Günde yaklaşık 2 litre plastik şişeden su içenin vücuduna yılda 90 bin plastik parçacık giriyor. Kısmen dönüştürülmüş olsa da doğada tam çözünemeyen plastikler mikroplastik olarak insanların vücuduna giriyor. Denizler karaların taşıdığı veya denizlere dökülen plastik atıklarla kirleniyor. Gerekli önlemleri almazsak balık yerine plastik yiyeceğiz. Son araştırmalarda insan kanında mikroplastik bulundu. Plastik üretimi böyle giderse 2040 yılında şu gün üretilenin iki katına çıkacak. Yapılan hesaplamalar denizlerde balıklardan çok plastik atıkların bulunacağı uyarısını yapıyor. Mikroplastikler denizlerde biyoçeşitliliği yok ediyor, mercan resiflerinin ağırmasına ve okyanusu temizleme görevini yapamamasına neden oluyor. Hayvanları öldürüyor; yakın zamanda Antalya Patara sahilinde plastikten bağırsakları tıkanan caretta caretta öldü.

Plastikler bizi de öldürüyor

İngiltere’den endişe verici bir araştırma sonucu açıklandı. İnsanların akciğer dokularında küçük plastik parçalarına rastlandı. Mikroplastiklere günlük hayatımızın her alanında maruz kalıyoruz. Akciğer kanseri hastalarında ciğerde mikroplastik tespit ediliyor. Bunlar gıdalarımıza bulaşan mikroplastikler. Kısa bir süre önce de insan kanında mikroplastiklere rastlanmıştı. Fransa şişelenmiş suların yüzde 78’inde mikroplastik bulunduğunu açıkladı. Plastik kirliliği bir halk sağlığı sorununa dönüşüyor. Gıda zinciri bu kirlilikten nasibini alıyor.

Ülkemizde sıfır atık kapsamında toplanan 138 bin ton deniz çöpünün 103 bin tonunun plastik olduğu açıklandı. Yüklü bir plastik atık miktarı ile karşı karşıyayız. Üretilen plastiklerin yüzde 90’ı atık olarak yeryüzünde kalıyor. Yani üretilen plastikler atık sistemine girse de maalesef doğada kalıyor, yok olmuyor.

Petrol türevi plastikleri terkedin

Geri dönüşümler işe yaramıyor. Yumuşak plastik daha çok çöp oluyor ve geri dönüştürülemiyor. Korkunç bir plastik veba bırakıyoruz dünyaya. Gıda zincirinde çok büyük bir mikroplastik kirliliği var. Tek kullanımlık plastikler yasaklanmalı… İklim krizinden en önce etkilenecek ülkelerden biri olan Hindistan bile tek kullanımlık plastikleri yasaklamak yoluna gitti.

Venedik’ten turistlere tek kullanımlık plastik su şişelerini yasaklayıp şehirdeki 126 çeşmeden su içebileceklerini belirtti. Kuşkusuz ücretsiz çeşme suyunu teşvik etmek daha az atık üretir. Belediye bunun için çeşmelerin yerlerini gösteren haritayı turistlerle paylaşıyor.

Çin kendi kendini onarabilen robot balıklarla plastik kirliliğine çözüm bulmaya çalışıyor. Çinli bilimadamları su kütlelerindeki mikroplastikleri yiyebilen ve hasar gördüğünde kendini onarabilen ve ışıkla çalışan balık şeklinde yüzen bir robot geliştirdi.

Pipetler, pet şişeler vs… derken balıklar yerini plastiklere bırakacak

Başını yılda 42 milyon ton plastik atıkla Avrupa ülkelerinin toplamından daha fazla atık üreten Amerika’nın çektiği kirli plastik döngüsü içinde Amerika’da her bir kişi yaklaşık 130 kg plastik atık üretiliyor. Çöp merkezleri ve çöplüklerdeki verimsiz atık bertarafı, dönüşüm aldatmacası, her yıl plastik şişeler ve pipetlerden ambalajlara kadar en az 2.2 milyon tona kadar plastiğin çevreye sızmasına neden oluyor. Bu plastiğin çoğu nehirler ve akarsular yoluyla dünya okyanuslarına ulaşıyor.

Her yıl okyanus ve deniz ortamına 8.8 milyon ton plastik atık giriyor, bu rakam her dakika plastikle dolu bir çöp kamyonunun okyanusa atılmasına eşdeğer bulunuyor. Öngörülere göre mevcut kullanım devam ederse bu toplamın 2030’a kadar yıllık 53 milyon tona çıkabileceğini tahmin ediyorlar, yani her yıl küresel olarak okyanuslardan yakalanan tüm balıkların ağırlığının yaklaşık yarısı kadar.

Sadece okyanuslar değil Akdeniz de tehdit altında!

Mersin Üniversitesi’nden Prof. Dr. Deniz Ayas, Doğu Akdeniz sahillerinde yoğun mikroplastik kirliliğinin yaşandığını söyledi. Açık suları, deniz tabanı ve kıyılarını kirleten atıkların yüzde 95’inin plastik olduğunu belirten Ayas, kirliliğin deniz canlıları ve çevre için büyük bir tehdit oluşturduğunu kaydetti. Ayrıca Karadeniz’de 15 farklı plastik türü tesbit edildi.

Dünya plastik sektör raporuna göre Türkiye plastik üretiminde 8.6 milyon ton ile dünyada altıncı, Avrupa’da ise ikinci sırada yer alıyor. Türkiye’nin üretimi dünya üretiminin yüzde 2.7’sine karşılık geliyor. Ancak Türkiye son yıllarda batının çöp deposu olarak İngiltere’den dönüştürülmek üzere 2017-2018 yıllarında 80 bin top plastik çöp aldı. Bu rakam son yıllarda artarak devam ediyor. Bu çöplerin ne kadarının ayrıştırıldığını ne kadarının çevreye uygun şekilde bertaraf edildiğini ise bilmiyoruz. Ülkemizin 2020’de 775 bin ton, 2021’de ise 685 bin ton çöp ithalatı yaptığı kayıtlarda yer alıyor.

Son yıllarda artan elektronik ve bilişim teknolojisi de e-atık üretiyor. Bunlar da doğaya ve sağlığa zarar veriyor. Dünyada her yıl 50 milyon ton elektronik atık üretiliyor.

Türkiye 2053 yılında bütün atıklarını dönüştüren bir ülke olmaktan bahsediyor. Ancak plastik ürünlerin dönüşümünde büyük sıkıntılar var. Bazı çevreciler dönüşüme göndererek vicdanını rahatlatsa da plastiklerin tam dönüşümü gerçekleştirilemiyor; bilhassa tek kullanımlık plastikler, doğada uzun yıllar kalıyor. Sizin birkaç dakika kullanıp attığınız ürünler deniz canlılarını öldürüyor, havayı kirletiyor, suya, toprağa karışıyor, insanları zehirliyor, yani yıllarda zarar vermeye devam ediyor. O sebeple çevreciler geri dönüşüm denilen işlemin pek bir anlam ifade etmediğini bunun bizi sorumluluktan kurtaramayacağını belirtiyorlar.

Hindistan çevre kirliliğinin ilk etkilerini gören bir ülke olarak tek kullanımlık plastikleri yasaklarken aynı zamanda Kanada da bu konuda bir adım attı. Şirketlerin yıl sonuna kadar tek kullanımlık plastik üretmesini ve ithal etmesini yasaklıyor. Stok düzenlemelerini buna göre yapmaları gerektiğini açıkladı.

‘Çokça yağmur yağsa,

Temizlenir mi şu kirli dünya’

Dünyayı yağmurların temizleyebilmesi için bizim tek kullanımlık plastiklerle doğayı kirletmememiz gerekiyor. Bunun için kamu bir adım atmalı, tek kullanımlık plastik ürünlere veda edeceğimiz bir yol haritası açıklamalı. Dünya iyi günlere gitmiyor, plastiklerimizle geleceğimizi mahfetmeyelim.