Covid-10'un arabulucuğa getirdiği yenilik ve arabuluculukta tekno dönüşüm

Toplumların gelişimi, iletişimi ve lojistik gelişmeler tüm dünyada hukuki işlemlerin artmasına ve buna bağlı olarak da hukuki uyuşmazlıkların sayısının artmasına neden olmuştur. Uyuşmazlığın çözümü için dava yoluna gidilmesinde de, dava masraflarının artması, tarafların moral olarak yıpranması, davanın uzun zaman sonra karara bağlanması, kararının tarafları tatmin etmemesi alternatif uyuşmazlık çözüm yolları aranmasına neden olmuştur. Bu çabalar sonucunda bulunan yöntemlerden biri de "Arabuluculuk" tur. Ülkemizde de bu amaçla Arabuluculuk Kanunu kabul edilmiş, toplumsal barışın sağlanması için Arabuluculuk Daire Başkanlığı ve Arabuluculuk Kurulu oluşturulmuş Arabuluculuk kurum olarak çalışmalarına başlamıştır.

Covid-19 pandemisi ile birlikte toplumumuzda ve dünyada tüm sosyal, hukuksal, ekonomik  yaşam zaruri bir dönüşüme uğramıştır. Teknolojiyi iyi kullanabilen ve dijital dönüşümü iyi takip edenlerin bu değişimden daha az zarar gördüğü anlaşılmıştır. Tüm dünyada etkisini sürdüren Covid-19 salgın sürecinde, sesli veya görüntülü görüşme (telekonferans ya da video konferans) yolu ile yapılan Arabuluculuk toplantıları, salgın dolayısı ile alınan tedbirler çerçevesinde uzatılan yasal süreler ve sosyal mesafe kuralları, taraflar arasında yaşanan sorunların  ivedi çözümünde öncelik kazanmış ve online toplantıların tercih edilmesini neredeyse zorunlu kılmıştır.

Yüz yüze toplantıların, farklılıkların fark edilmesi, duyguların yönetimi, sanrıların azaltılması açısından önemli olduğu tartışmasızıdır. Ancak içinde bulunduğumuz hassas süreç gereği, taraflar arası sosyal mesafenin korunması açısından online yapılan Arabuluculuk toplantıları öncelikle tercih edilmeye başlanmıştır.

                Tercih edilen "Telekonferans" yöntemi ile Arabuluculuk toplantısının yasal dayanağı

Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği'nin ilgili maddeleri ile bu maddeleri destekler nitelikte Arabuluculuk Daire Başkanlığı'nın uygun koşullar sağlanması halinde uygulanabileceği yönündeki tavsiye ve görüşleri ile tarafların iradeleri de  birleştiğinde, online yapılan Arabuluculuk görüşmeleri sosyal mesafe kuralının uygulanması için şartları tamamlanmış en doğru toplantı şekli olacaktır. Özellikle Arabuluculuk uygulamalarının esneklik, iradilik ve gönüllülük esasları ile başlayan ve sona eren “ihtiyari Arabuluculuk” sürecinde bu yöntemin en hızlı ve etkin olması tercih nedenidir.

                Telekonferans yöntemi ile Arabuluculuk toplantısı öncesi  yapılması gerekli hazırlıklar

Taraflarca kabul görerek görev üstlenen Arabulucunun, online toplantı için gerekli yasal şartlar oluşmuş ise, tüm taraflarca uygun olan toplantı tarih, saat ve kullanılacak uygulamanın belirlenmesi sonrasında,

                - toplantı tarih, saat ve toplantı esnasında ses ve görüntü düzeninin sağlıklı olması açısından nelere dikkat edilmesi gerektiğini,

                 -toplantı esnasında görüntü alınacağını,

                -arabuluculuk hakkında bilgilendirme metnini mail, whatsapp, sms veya posta yolu ile taraflara iletmesi gerekir.

Dava şartı olarak icra edilen dosyalarda ilk toplantıya katılıma ilişkin düzenleme ve bu katılımın sağlanmaması halindeki katılmayan tarafa uygulanacak yaptırım dikkate alındığında, Arabulucunun ilk toplantıya davet yükümlülüğünü özenle ve dikkatle  yerine getirmesi gerekmektedir.  

                Toplantı esnasında  tarafların dikkat etmeleri gereken hususlar

Arabulucu online toplantı esnasında özellikle,

                - kendisi de dahil tüm tarafların kendilerini tanıtmaları,

                - kimlik tespiti,

                - yetki kontrolü,

                -sağlıklı bir iletişim ortamını sağlamalıdır.

Arabulucu toplantılar sonucu düzenlenen son tutanakta,

                -neden ve ne şekilde telekonferans yolu ile toplantıya karar verildiğine,

                -toplantının nasıl ve hangi uygulamalar üzerinden gerçekleştiğine dair  açıklayıcı ifadeler yazarak durumu belgelendirmesi gerekli olup bu husus çok  önemlidir.

                Telekonferans yöntemi ile yapılan toplantı sonrası, tutanakların imzalanması süreci

Taraflar tutanakları, 5070 Sayılı Kanun uyarınca ıslak imza ile eşdeğer olan, elektronik ortamda bulunan bir belgeye eklenerek imzalayanın kim olduğunu belirlemeye yarayan veri olan elektronik  imza (e-imza) ile imzalayabilirler. Elektronik imzası olmayan taraflardan bulundukları şehirdeki bir Arabulucu veya Arabuluculuk merkezi kanalı ile kimlik tespiti yapılarak ıslak imzasının alınması en sağlıklı yöntemdir.

Anlaşma sağlanamamışsa salgın sürecinde Arabulucu, elektronik imzası olmayan taraflardan imza almadan durumu detayı ile tutanağa aktararak, son tutanağı imza altına almakta ve birer nüshasını taraflara, bir suretini  UYAP Arabulucu Portal üzerinden Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı'na göndererek sisteme kaydını sağlamaktadır.

İçinde bulunduğumuz süreçte tam anlamı ile  değişim ve dönüşüm halindeyiz. Bireyler, kurumlar, devletler ve tüm insanlık gelecek ile ilgili hedefler, plan ve programlar yaparken dijitalleşmeye daha ayrı ve özel bir yer açacaklardır. Modellerimiz ve iletişim şekillerimiz değişecek ve kanaatimce online toplantı şekilleri daha net yasal düzenlemelerle, hayatımızda yüz yüze olan toplantılar kadar  yerini alacaktır.