Sigaraya neden zam yapıldı? Maliyet çarpanı tiryakiyi yaktı

Ekonominin bozulan dengeleri tiryakinin sırtına sarıldı. Sigaraya bir yıl içerisinde 3. kez yapılan vergi zamları tiryakileri çileden çıkarırken, Yeşilay'cı AK Parti kurmayları, Erdoğan'ın tütün karşıtı söylemleriyle olayı tatlıya bağlamaya çalışıyor. Sigara zammını maliyet çarpanında meydana gelen kuruşluk çarpanla açıklamaya çalışan vergi uzmanları ise işin teknik kısmını açıklama yarışında. Türkiye'nin en pahalı sigarası 18.5 TL olurken, satış fiyatı üzerinden ödenen vergiginin 15.67 liraya çıkması kafaları karıştırıyor.

SEÇİM BİTTİ ZAMLAR BAŞLADI

Petrol ürünlerini dolar kurundaki harekete bağlayan maliye, dövizin düşmesine rağmen indirim için eline sayaçlara bir türlü atmazken Çay Kur ürünlerine geçtiğimiz ay yüzde 15, Doğalgaz fiyatlarına ise yüzde 14.97 oranında zam faturalara çoktan yansıdı. Serbest piyasada şekerin fiyatı yüzde 16 oranındaki zamma rağmen enflasyon rakamlarını düşük tutmayı başaran hazine, yeni gelir kalemleri yaratmak için tiryakinin alışkanlığına göz dikti. 

SİGARA FİYATI NEDEN KATLANIYOR?

Sigarada perakende satış fiyatına bağlı vergilendirme sistemi "mali çarpan" etkisi yaratıyor. "Mali çarpan" vergi ya da maliyet artışlarının perakende fiyatlara katlanarak yansıması sonucunu doğuruyor. Şu anda çarpanın mevcut seviyesi 9,3 olarak hesaplanıyor. Dolayısıyla, 1 kuruşluk bir maliyet artışının perakende fiyata yansımasının 9,3 kuruş tutarında olabiliyor. Buna göre, maktu vergide temmuz başında gerçekleşen 0,0339 TL’lik artışın, perakende fiyatlara yansımasının ortalama 0,32 TL tutarında olması gerekiyordu.

Sigara vergi sisteminde Ocak ayında gerçekleşen değişiklikler kapsamında nispi vergi yüzde 63’ten yüzde 67’ye çıkarılmıştı. Bu 4 puanlık artış yine mali çarpan sebebiyle, ortalama fiyattaki bir üründe yaklaşık 4 TL fiyat artışına neden olmaktaydı. Bu vergi artışının yaklaşık yarısı yani 2 TL’si fiyatlara yansımıştı. Temmuz’da gerçekleşen maktu vergi artışı ile birlikte ortalama fiyattaki bir üründeki toplam vergi etkisi 2,5 TL olarak hesaplanıyordu.

İLK VERGİ ZAMMI YIL BAŞINDA GELMİŞTİ

Gelir İdaresi tarafından Sigara ve alkol ürünlerine Temmuz ayında sessiz sedasız Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) zammı gelmesinin ardından sigara şirketleri yılbaşından bu yana beklenen zamları yapmaya başladılar.

Sigaraya yılbaşında yapılan değişiklik ile ÖTV zammı gelmiş bu değişiklik sonunda sigara şirketlerinin maliyeti paket başına 4 TL artmış ancak sadece 2 lira zam yapmışlardı. Temmuz’daki kanun gereği yapılan zammın ardından ise 50 kuruşluk daha vergi artışı gerçekleşmişti. İşte sigara şirketleri şimdi bu zamları tüketicilere yansıtmaya başladı.

TİRYAKİ'NİN VERGİ LEVHASI 

Bugün bir şirket fiyatlarını 2 ile 3 lira arasında artırdı. Diğerleri de sırada. Zam tutarı 2 ile 3 lira arasında değişecek. Böylece şu anda 15.50 liraya satılan çok bilinen bir marka sigaranın fiyatı 18.5 liraya çıkacak. Bu tutarın 12.39 lirası nispi vergi, 2,82 lirası maktu vergi ve 2,82 lirası da KDV olacak. Yani 18.5 lira verdiğimiz bir paketin 15.67 lirasını vergi olarak ödeyeceğiz.

YÜZDE 87 İLE VERGİDE DÜNYA LİDERİYİZ

Sigarada perakende satış fiyatına göre belirlenen vergi nedeniyle kimi sigaralarda vergi oranı KDV ile birlikte yüzde 87’ye kadar çıkıyor. Bu ise şu anda dünyadaki en yüksek tutarı ifade ediyor.

Türkiye’nin ardından Bosna Hersek geliyor. Bu ülkede toplam vergi KDV ile birlikte yüzde 85.07 düzeyinde. Sadece ÖTV’yi ele alırsak Türkiye yüzde 69.4 ile açık ara dünya lideri. Diğer ülkelerde KDV yüksek olduğu için toplam vergi Türkiye’ye yakın seyrediyor.

4 LİRALIK MALİYET ARTIŞI

Son olarak temmuz ayında yapılan ÖTV değişikliği ile sigara başına 0.2676 liradan olan asgari maktu vergi 0,2895 liraya yükseltildi. Böylece paket başına asgari maktu vergi 5 lira 35 kuruştan 5 lira 79 kuruşa çıktı. Maktu vergi tutarı da 0.42 liradan 0.4539 liraya yükseltildi. Böylece ÖTV alt limiti 5.36 liradan 5.79 liraya yükseldi. 8.5 liranın altında satılan ürünler bu vergiye tabi. Daha yüksek tutarda satılanlardan ise yüzde 67 olan nispi vergi alınıyor.

TEMMUZ ZAMMI NEDEN YAPILDI?

Özel Tüketim Vergisi Kanunu 12. Maddesi uyarınca asgari maktu ve maktu vergiler ocak ve temmuz aylarında önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen ÜFE değişim oranında güncellemeye tabi bulunuyor.

Buna göre, TÜİK tarafından Ocak-Haziran 2019 döneminde gerçekleşen ÜFE oranının yüzde 8,1 olarak açıklanmasını takiben, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından söz konusu vergi kalemleri güncellenerek internet sitesinde duyuruldu. Yasa ile daha önce yılda 2 kez enflasyon güncellemesi yapılacağı belirtildiği için bu kez yeni ÖTV oranlarını gösteren liste Resmi Gazete'de yayımlanmadı. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesine konuldu. KAYNAK HABERTÜRK