İngiltere’nin çöpünden sonra Brezilya’nın asbesti

Bu toprakları da geleceğimizi de kirletiyoruz!

Kurban Bayramı sonrası ülkemiz çevreciler, muhalefet ve iktidarı karşı karşıya getiren Brezilya’dan söküm için getirilen uçak-geminin asbest ve zehirli kimyasallar nedeniyle sökümünün tehlikeli olacağı tartışmalarıyla girdi. Çevrecilerin ve yerel çevre örgütlerinin bilim adamlarının tepkilerine karşılık Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı açıklama yapmak zorunda kaldı.

Brezilya donanmasına ait Sao Paulo isimli uçak gemisinin gövdesi bir gemi söküm şirketi tarafından satın alındı. 31.5 groston tonajlı gemi 62 yıllık nükleer askeri uçak gemisinin sökülmek üzere Aliağa’ya gelmesi her kesimin tepkisini çekti. Uçak-geminin 900 ton asbest içerdiği ve söküm aşamasında bunun ortaya çıkıp çevreye suya ve havaya zehir bulaştıracağı uyarısı yapıldı.

Çevreciler ve bilim adamları sadece asbest değil PAH, PCHN TBT ağır metaller dioksinler fuanlar ve nükleer bulaşlar barındıran Fransız yapımı eski geminin söküm işlemleri için Aliağa tersanesinin seçilmiş olmasını Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na tepki göstererek protesto ettiler.

Mayıs -2022’nin son günü geminin İzmir Aliağa’da sökümü için Sök Denizcilik firmasına izin verilmesi kamuoyunun ve bölge çevre platformlarının tepkisini çekti. İlk bilgilere göre geminin 900 ton asbest barındırdığı belirtilse de Bakanlık geminin 9 ton asbest barındırdığını belirterek onayın uluslararası kurallara göre verildiğini iddia etti.

Türkiye’de kullanımı 22 yıldır yasak

Asbest(amyant) dayanıklılık, esneklik, yalıtkan özellikleri nedeniyle sanayi devriminden sonra yaygın olarak kullanılan lifli yapıda bir mineral. Gemi, otomobil, inşaat sanayiinde bir dönem vazgeçilmezdi. Ancak sağlığa zararları anlaşıldıktan sonra birçok ülkede asbest kullanımı yasaklandı.

Asbest kullanımı ülkemizde 2010 yılında yasaklandı. Ancak bu yasak asbestli geminin bizim tersanemizde sökülmesini engellemiyor. Türkiye’de yetkili bakanlık sökümün çevreye zararları konusunda açıklayıcı bir bilgilendirme yapmıyor.

Ülkemizde Kullanımı yasak ama sökümü serbest

Asbeste maruz kalmanın sağlık etkileri nedeniyle pek çok ülkede asbest kullanımı yasaklandı. Ülkemize 31 Aralık 2010’da yürürlüğe giren yönetmelikle tamamen yasalanmıştı. Ancak geçmişte kullanılan asbestli malzemelerin söküm, yıkım tamirat bakım ve geri dönüşüm işlemleri esnasında asbest liflerinin havaya saçıldığı ve bu şekilde asbest maruziyetinin halen gerçekleştiği görülüyor.

Asbest kullanılarak üretilmiş gemilerin bakımı tamiri konusunda da gerekli iş güvenliği tedbirlerinin alınmaması nedeniyle işçiler asbest etkilerine maruz kalıyor, ancak bu etkiler daha uzun sürede ortaya çıkıyor. Çevreciler bütün tersanelerin bütün onarım, yapım ve söküm işlemlerinin iyi denetlenmesi konusunda yazılı uyarı yapıyorlar.

Halk sağlığı tehlikede

Sadece çalışanlar değil bölgenin toprağı, havası suyu asbest ve diğer kimyasallarla zehirleniyor. Bölgenin çevrecileri yaptıkları yazılı açıklamada Aliağa’nın bulunduğu havzada yaşayan tüm yurttaşların tüm canlıların sağlıklı çevrede insanca yaşam haklarının ihlali anlamına gelmektedir dediler. Türk Tabipleri Birliği; asbest ve başka kimyasallar ve radyoaktivite bulunan gemilerin Aliağa’da sökülmesinin halk sağlığı için büyük bir risk oluşturduğunu açıkladı.

Türkiye parasını verenin atık deposu değildir

CHP İzmir İl Başkanı Deniz Yücel, söküm için diğer ülkelerin kabul etmediği ölüm gemisinin İzmir’e getirilmesini bölge insanının canına kastetmek olduğunu belirterek ‘Türkiye parasını verenin atık deposu değildir. Türkiye’yi Avrupa’nın çöplüğü haline getiren bu zihniyet bunun da hesabını sandıkta verecektir. İnsanlarımızın kanser doğanın yok olmasının önüne geçmek için İzmir Büyükşehir Belediyesi ile birlikte konunun takipçisi olacağız’ dedi.

Sao Paulo gemisinin Aliağa’da sökümüne bakanlık tarafından izin verilmesine tepki gösteren İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Soyer, ‘kararın iptali için gereken hukuki mücadeleyi sonuna kadar sürdüreceğimizden kimse kuşku duymasın’ dedi.

5 yılda 714 gemi sökümü 241 ton asbest bertarafı

Muhalefetin ve çevrecilerin ve yerel çevre örgütlerinin ‘asbestli gemiye verdiği izni geri çekmesi talebine Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği bakanlığından açıklama geldi. Bakanlık geminin ülkemize gelmeden uluslararası kontrolden geçtiğini söyleyerek ayrıca Türk karasularına girdiğinde de kontrol edileceğini ve uygunsuzluk halinde geri gönderileceğini belirtti.

Gemide iddia edildiği gibi 900 ton değil 9.6 ton asbest yükünün bulunduğunu gemi sökümünden çıkan asbest içeren atıkların geçici depolandığını, lisanslı araçlarla taşındığını ve çevre lisanslı düzenli depolama tesislerinde gerekli önlemleri almak şartıyla bertaraf edildiğini açıkladı. Kurum açıklamasının devamında ‘Nae Sao Paulo gemisi için Basel Sözleşmesi gereğince prosedür işletilmiş gemide her türlü denetim uluslararası yetkinliğe sahip uzmanlar tarafından yapılmıştır. Bakanlık olarak uzman ekiplerce süreç titizlikle takip edilecek’ dedi.

Mecliste verilen soru önergesine cevaben 2016-2021 yılları arasında 714 geminin Aliağa’da söküldüğü bilgisi verildi.

Sao Paulo gemisi gelen bilgilere göre Fransa’da 5 sefer Nükleer denemelere katılmış dolayısıyla rakyoaktivite de içeriyor. Çevreciler ve yerel kuruluşlar söküm hatalarında bölge halkını zehirleyecek, ekosisteme zarar verecek ve etkisi daha sonra çıkacak hastalıklara neden olacak gemi söküm işlemlerini yakından takip etmeye kararlılar. Söküm işlemlerinde yapılacak hatalar uzun yıllar havamızda suyumuzda toprağımızda kirlilik  ve tabi ki insanımızda hastalık üretecek, bölgenin bioçeşitliliği tehlikeye girecek.

Dünyada gemi söküm işlemleri Hindistan, Pakistan, Türkiye ve Çin’de yapılıyor. Türkiye Avrupa Birliği onaylı söküm işlemlerinde güvenlik sistemine sahip. Gemi sökümüne ilişkin 25396 sayılı Gemi Söküm Yönetmeliğine göre bazı hazırlıkların gemi söküm yerine gelmeden yapılması gerekiyor. Çevreciler bu işin en başından sonuna kadar bölgelerini yeşillerini sağlıklarını, sularını toprakları korumak için takip edecekler gibi görünüyor.

Brezilyalı çevreciler uyardı

Brezilyalı çevreciler geminin akibeti konusunda şeffaflık talep ettiler. ONG International Shipbreaking Platform bu sürede gemideki tehlikeli maddelerin envanterinin bilinmediğini açıklayarak Türkiye’yi uyardı. Brezilya’dan gelecek geminin verileri açıklanmıyor. Bu geminin tehlikeli madde envanteri uluslararası bağımsız gözlemcilerce incelenerek sonuçları açıklanmalıdır. Ayrıca çevreciler geminin söküm planlarının kamuoyuyla paylaşılmasını talep ediyorlar.