Osmanlı arşivlerinde yer alan ulaşımla ilgili bilgilere göre oluşturulan dosya,
Şirket-i Hayriye Genel Müdürü Giritli Hüseyin Haki Bey tarafından tasarlanan ve '
dünyanın ilk arabalı vapuru' olduğu belirtilen '
Suhulet'in, İstanbul'da kullanıldığını ortaya koydu.
Konuyla ilgili Yedikıta Tarih ve Kültür dergisinin son sayısında 'Toplu Ulaşım Maceramız Nasıl Başladı?' makalesi yayımlanan,
İstanbul Şehir İçi Ulaşım Tarihçisi İbrahim Akın Kurtoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Osmanlı zamanında ulaşımla ilgili önemli çalışmalar yapıldığını söyledi.
Bunların bazılarının dünyada ilk olduğunu aktaran Kurtoğlu, şöyle konuştu:
'Mesela dünyada ilk araba vapuru İstanbul'da kullanılmış. Şirket-i Hayriye Genel Müdürü Giritli Hüseyin Haki Bey sürekli yenilikler ve hizmet kalitesini artırma peşinde koşmuş. Vapurun prototipini bizzat kendisi çizmiş ve İngiltere'de bir tersaneye sipariş etmiş.
Bunun özelliği iki tarafından yolcu alabilmesi. Bir taraftan araç girebilecek, diğer taraftan çıkabilecek şekilde simetrik, iki tarafında kapakları olan bir özel bir sistem. İlk araba vapurumuz kolaylık manasına gelen Suhulet’tir. Söz konusu vapur, 1872'de Üsküdar-Kabataş arasında devreye girmiş.'
İlk toplu taşıma 'omnibüs'le sağlanmış
Kurtoğlu, Osmanlı'da ilk toplu taşımanın, 1870'te Üsküdar ve Suriçi'nde yapılmaya başlandığı ifade ederek, şu bilgileri verdi:
'Omnibüs adı verilen ve bugünkü dolmuşları andıran büyük faytonlarla toplu taşımacılık yapılmış. Omnibüslerin ihtiyacı tam karşılamaması nedeniyle 1871'de atlı tramvaylar devreye sokulmuş. Devlet tarafından hızla yaygınlaştırılan atlı tramvaylar ilk defa Azapkapı - Karaköy - Beşiktaş arasında hizmet vermiş. Halkın yoğun ilgi göstermesiyle hat sayısı artırılan ve zamanla Ortaköy'e kadar uzatılan hatta 430 at ve 45 tramvayla toplu ulaşım hizmeti verilmiş. Zeminin düzlüğü nedeniyle konforlu seyahatlerin yapıldığı hatta iki katlı tramvaylar getirilmiş. '
Imperial' adı verilen tramvayın üst katında erkekler, alt katında kadınlar seyahat etmişler. Balkan Savaşı nedeniyle atlı tramvay hizmeti veren '
Dersaadet Tramvay Şirketinin bütün atları 30 bin altın karşılığında devlet tarafından satın alınıp, ordu hizmetinde kullanılmış. Elinde hiç at kalmayan şirket, otomatik olarak devre dışı kalmış. Aradan fazla bir zaman geçmeden 1913 ve 1914'te aynı hat üzerinden ilk defa elektrikli tramvay devreye sokulmuş.'
İSTANBUL - Halil İbrahim Başer
