İsrail'e petrol Türkiye'den mi gidiyor?
Bilinmiyor. Çünkü tankerlere yüklenen petrolün güzergahına Ankara'nın karışma, müdahale yetkisi yok. Çünkü Ceyhan'da yükleme yapan petrolü pazarlayan şirketler Türk değil. Kuzey Irak petrolünün Türkiye üzerinden İsrail’e satıldığı iddialarıyla ilgili Enerji Bakanı Taner Yıldız, petrolün hangi ülkeye gittiğini bilmediklerini söyledi.
TÜRKİYE BUNU BİLMELİ Mİ?
Türkiye sadece satılan petrolün uluslararası pazarlara açılan koridoru. Son karar verici değil. Kuzey Irak petrolü, Türkiye üzerinden dünya pazarlarına satılıyor. Son günlerde, Kuzey Irak petrolünün İsrail’e gittiği konuşulmaya başlandı. İsrail’in Gazze’yi bombalaması ve masum insanları öldürmesi, Türkiye üzerinden bu ülkeye giden petrolle ilgili tartışmaları alevlendirdi. Enerji Bakanı Taner Yıldız’a, Kuzey Irak petrolünün İsrail’e gidip-gitmediği soruldu. Yıldız, petrolün hangi ülkeye gittiğini bilmediklerini ve ilgilenmediklerini açıkladı. Bakan Yıldız’ın bu açıklaması aslında, petrolün satışı kadar önemli. Çünkü enerji bakanı olarak, ülke limanlarından yapılan petrol trafiğini bilmesi gerekiyor. Petrolün taşındığı ve depolandığı şirket de (BOTAŞ), bakanlığın ilgili kuruluşu. Ayrıca her gemi, limandan çıkarken yükünü, alıcı ve satıcısı ile varacağı limanı konşimentosunda bildirir. Bakan Yıldız, liman bildirimlerine bakarak gemilerin hangi ülkeye petrol taşıdığını kamuoyuna açıklamalı. Enerji Bakanlığı eğer bunu öğrenemiyor veya üstünü örtüyorsa, ortada sıkıntılı bir durum var demektir.
Enerji Bakanlığı’na göre Kuzey Irak’ta 45 milyar varil petrol ve 3-6 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunuyor. ABD, Güney Kore, İspanya gibi 20’nin üzerinde ülke de Kuzey Irak’ta faaliyet gösteriyor. Türkiye’den de kamu-özel şirketler, Bölgesel Yönetim’le ticari anlaşmalar yapıyor. Ancak, Türkiye’nin Bölgesel Yönetim ile uluslararası hukuka konu bir anlaşma yapması söz konusu değil. Öte yandan Irak Anayasası’na göre Kuzey petrolünün satışından elde edilen gelir, yüzde 17’si Bölgesel Yönetim’in, yüzde 83’ü ise Merkezi Hükümet’in şeklinde paylaşıldı. Ancak Bölgesel Yönetim ile Merkezi Hükümet, petrol satışı ve tahsilat konusunda anlaşmazlığa düşünce Bölgesel Yönetim, doğrudan petrol satışı için Türkiye sınırına kadar boru hattı inşa etti. Geçen yıl sonuna doğru tamamlanan hattan taşınan ham petrol BOTAŞ’ın Ceyhan Terminali’ndeki tanklarda depolandı. Depolanan petrol mayıs itibarıyla da dünya pazarlarına satılmaya başlandı. Ancak Irak Merkezi hükümeti, petrolü alan veya taşıyan şirketlere yaptırım uygulanacağı açıklaması yaptı. Açıklama üzerine ilk petrolü yükleyen tankere alıcı çıkmadığı için uzun süre açık denizlerde dolaştı. Daha sonra ise İsrailli yetkililere dayandırılan bilgilere göre petrol İsrail limanına boşaltıldı. Halen Ceyhan’dan Kuzey Irak petrollerinin dünya pazarlarına satışı devam ediyor.
Türkiye, limanlarından taşınan petrolün gittiği ülkeyi bilmiyor. Enerji Bakanı Taner Yıldız, Ceyhan’dan pazarlanan Kuzey Irak petrolleriyle ilgili “Kuzey Irak petrolünü İsrail’e mi satıyor başka bir yere mi satıyor biz o kısmına girmiyoruz.” değerlendirmesini yaptı. Oysa limanlardan yükleme yapan her gemi-tanker konşimentosunda taşıyıcı; yükleyici ve alıcı firma ile yükleme, boşaltma ve varsa aktarma limanlarını deklare eder. Bakan Yıldız, petrolün nereye gittiğini bilmiyoruz açıklaması yerine yüklemenin yapıldığı liman yetkililerine sorsa, hem geminin gittiği ülkeyi kendisi öğrenmiş, hem de kamuoyuna doğru bilgilendirilmiş olacak. Eğer Bakan Yıldız, petrolün gittiği ülkeyi biliyor ve açıklamıyorsa ortada daha vahim ve sıkıntılı bir durum var demektir.
FİYATTA BİLİNMİYOR
Kuzey Irak petrolleriyle ilgili önemli bir ayrıntıyı da, satış fiyatı oluşturuyor. Bu konu da gizemli. Ancak kamuoyuna yansıyan bilgilere göre, Kuzey’in petrolü varili 50-60 dolar civarı bir fiyatla satılıyor. Uluslararası piyasalarda ise petrolün varil fiyatı (Brent) 105-110 dolar civarında seyrediyor. Rakamlara göre Kuzey Irak petrolü ile uluslararası piyasa fiyatları arasında çok ciddi bir fark söz konusu. Arada kimlerin, nasıl kazandığı da önemli bir ayrıntı olarak öne çıkıyor. Burada, Türkiye’nin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi dahil komşularıyla ticari ilişkilerini geliştirmesi çok önemli. Bölgedeki siyasi gelişmelere paralel bu ilişkilerin yeniden düzenlenmesi de gerekiyor. Ancak bu süreçte uluslararası ve iç hukuk dikkate alınmalı. Türkiye’nin kısa vadeli kazanımlar yerine, uzun vadeli kazanımların hesabını yapması gerekiyor.
Konşimento nedir?
Konşimento, yükün hangi durumda gemiye alındığını, yüklendiğini, hangi koşullar altında taşınacağını ve teslim edileceğini belirten kıymetli bir evrak olup, aynı zamanda bir taşıma sözleşmesidir. Konşimentoda (deniz); taşıyıcı ve yükleyici firma bilgileri, malın tanımı, teslim şekli, alıcı firmaya ait bilgiler, malların ulaştığının bildirileceği adres, gemi adı ve sefer numarası ile yükleme, boşaltma limanı (varsa aktarma limanı) gibi bilgiler yer alıyor. Konşimento aynı zamanda, yüklemenin yapıldığını veya yapılacağını ispat eden belge anlamı da taşıyor.
