Geri kalanını ise güçlü bir psikoloji tamamlar. Yani gerçek manada sağlıklı, mutlu ve huzurlu yaşam standardı sağlıklı vücut ve dingin bir zihin birleşimiyle mümkün olur. Yaşam koşullarının getirdiği etkiler fizyolojik yıpranmayla sınırlı kalmıyor. Zihinsel ve psikolojik tahribatlara da yol açıyor. İşte bu yüzden modern çağın insanları için her geçen gün meditasyon ve zihinsel dengenin önemi daha da artıyor.
Zihinsel sağlığın korunması veya bir başka ifadeyle zihinsel dengenin muhafazası çok önemlidir. Zihinsel açıdan iyi durumda olunması yaşam kalitesinin arttırılmasına yardımcı olur. Ayrıca daha sağlıklı bir yaşam tarzı edinilebilmesine fırsat yaratır. İnsan açısından bu olgunun etkileri üzerine süren araştırmalar daha bilinmeyen pek çok önemli etkiyi de gözler önüne seriyor. Dolayısıyla zihinsel sağlık konusu irdelendiğinde insan yaşamı açısından teşkil ettiği değer daha da net anlaşılabiliyor.
Zihinsel Sağlık Nedir?
Zihinsel sağlık, insanın hem duygu hem de psikolojik bakımdan sağlık durumunu/pozisyonunu betimler. Daha teknik yönüyle insanın “beyin kimyası”, “nörolojik fonksiyonları” ve “biyolojik yapısı” ile ilişkilidir. Eğer bir birey zihinsel sağlık bakımından iyi durumda ise yaşam kalitesi standartları da yüksektir. Dolayısıyla zihinsel sağlığın bireylerin yaşamı üzerinde direkt etkisi bulunur. Bu durumda zihinsel sağlığı çok daha mühim bir faktör haline getirir.
Zihinsel sağlık beynin yapı ve kimyasında meydana gelen değişikliklere göre düzenlenir. Yani iç ve dış faktörlere bağlı olarak beyinde meydana gelen yapısal ve kimyasal tepkimeler, durum değişimlerine yol açar. Böylelikle kişinin yaşama bakış açısına, duygu durum ve ruh haline yön verir.
Bununla birlikte zihinsel sağlığı etkileyen faktörler komplikedir. Her faktörde birbiriyle komplike bir bağlantıya sahiptir. Ayrıca bu faktörlerin her bir birey üzerinde oluşturabileceği etkiler/sonuçlar birbirinden farklılık teşkil eder. Zihinsel sağlık;
- Pozitif duygu, mutluluk ve tatminkar olma durumu ile birlikte negatif duygu ve baskı etkenlerinin yönetimini kapsar.
- Karar alma, düşünme, problem/sorun çözme ve algı kabiliyetlerini kapsar.
- Başarılı, efektif ve destekleyici ya da başarısız ve sorunlu sosyal ilişkileri kapsar.
- Stres karşısındaki reaksiyon ve becerileri kapsar.
- Sorunlu olması durumunda görülebilecek anksiyete, depresyon ve bipolar bozukluk gibi ileri seviye zihinsel bozuklukları da kapsar.
Zihinsel Sağlığı Etkileyen Faktörler
Zihinsel sağlığı etkileyen faktörler çok geniş kapsamda ele alınır. Zira komplike bir sistem olan zihin halen keşfedilmeye devam ediliyor. Zihinsel sağlığın şekillenişinde “genetik”, “sosyal çevre” ve “yaşam standartları/tecrübeleri” önemli şekilde etkili olur. Daha genel tanımlamasıyla bir bireyin zihinsel sağlığı üzerinde etkili olan faktörler arasında;
- Aile geçmişinde zihinsel bozukluk durumu olması,
- Travmalara yol açabilecek olay/olaylar yaşanmış olması,
- Sosyal izolasyon,
- Kronik sağlık problemleri,
- Baskılı, negatif sosyal çevre,
- Maddi yeterlilik mücadelesi,
Gibi hususlar yer alıyor.
Meditasyon Nedir?
Meditasyon, duygusal ve zihinsel açıdan farkındalığı arttırmak ve iç huzuru elde etmek maksadıyla yapılan bir tür uygulama pratiğidir. Meditasyon ile stres yükünü ve etkilerini hafifletmek ve zihinsel dengeyi muhafaza etmek mümkündür. Meditasyonun kökeni binlerce yıl öncesine dayanır. Tarih boyunca farklı kültür ve inanç sistemlerinin bir parçası olmuş ve günümüze kadar ulaşmıştır.
Günümüzde oldukça revaçta olan meditasyonun uygulamasında sadece tek bir teknikten/yöntemden bahsedilmesi doğru değildir. Ancak her tekniğin temelinde bireyin zihin dinginliği ve iç huzuru bulması bulunur. Daha genel ifadesiyle meditasyon, kişinin kendisini tamamıyla dışarıya kapatarak, kendisiyle baş başa kalmasıdır. Bu kendini kapatış sadece çevredeki seslere veya kişilere değil, kendi düşüncelerinin sesine de kapanmayı niteler.
Meditasyon Çeşitleri Neler?
Kökenine inildiğinde insanlığın varoluşuna kadar uzanan geçmişe sahip olan meditasyon, günümüzde farklı tekniklerle yapılıyor. Meditasyona başlamak isteyenler meditasyon nasıl yapılır? sorusuna herkesten farklı bir yanıt alıyor. Bunun sebebiyse tarih boyunca farklı toplum, kültür ve inançlarla harmanlanmış olmasıdır. Ayrıca sonuç odaklı bakıldığında uygulanış şekillerinde farklılık olması son derece doğaldır. Bununla birlikte her bir meditasyon çeşidinin, pratiğinin niceliği aynıdır. Yine de günümüzde farklı şekillerde uygulanan meditasyon çeşitleri bulunuyor. Yaygın olarak uygulanmasıyla öne çıkan meditasyon çeşitleri;
- Nefes meditasyonu
- Duyu farkındalığı meditasyonu
- Duygu farkındalığı meditasyonu
- Beden farkındalığı meditasyonu
- Görselleme meditasyonu
- Düşünce farkındalığı meditasyonu
- Metta meditasyonu(Budizm öğretisinde merhamet, şefkat, nezaket ve yakınlık)
- Transandantal meditasyon
- Rehberli meditasyon
- Vipassana meditasyonu
- Çakra meditasyonu
- Yoga(Meditasyon)
Zihinsel Denge ve Meditasyon İlişkisi
Son yıllarda sağlıklı beslenme ve spor konusunda tüm dünyada artan bir ilgi öne çıkıyor. Bu ikiliye bir de meditasyon dahil oldu. Özellikle şehir yaşantısının bunaltıcı etkisi, maddi zorluklar gibi etkenler insanların psikolojik ve zihinsel olarak yıpranma oranını arttırıyor. Doğal olarak da insanlar buna çözüm arayışında olduğundan hem psikologlara hem de meditasyona olan ilgi artıyor.
Zihinsel denge ve meditasyon arasında düşünülenden/bilinenden çok daha güçlü bir bağ bulunuyor. Bilimsel araştırmalarda meditasyonun zihinsel dengenin sağlanması ve korunması noktasında çok ciddi etkileri olduğunu gösteriyor. Zira meditasyonun insanın zihinsel sağlığını geliştirebilmesi ve koruyabilmesi amacıyla uygulanıyor. Yapılan araştırmalar zihinsel denge sağlamak ve korumak açısından meditasyonun son derece etkili bir araç olduğunu ortaya koyuyor.
Meditasyonun zihinsel dengenin geliştirilmesi ve korunması üzerinde etkileri pek çok etkenle açıklanır. Yapılan meditasyon pratikleri sayesinde vücutta stres hormonu seviyesinin düşürülmesi ve stresin zararlı etkilerinin ortadan kaldırılması mümkündür.
- Meditasyonla bireyin duygusal dengesini muhafaza edebilmesi de mümkündür. Zira uygulanan disiplinle olaylara ve kişilere farklı bakış açılarından bakabilme becerisinin geliştirilmesi mümkündür. Ayrıca kişisel ve sosyal farkındalığını arttırabilmek ve duygusal tepkileri yönetebilmek gibi kabiliyetler kazanılır. Böylelikle duygusal yönden çok daha dengeli ve istikrarlı bir duruma gelinir.
- Meditasyonun her alanda odaklanma kabiliyetini arttırma yönünde de etkisi vardır. Zihinsel netliği arttırarak, daha başarılı bir odaklanmaya yardımcı olur. Zihinsel dağınıklığın oluşturduğu odaklanma sorunu yaşayanlar için etkili bir çözüm sağlar.
- Kişisel bakımdan fizyolojik, duygusal veya daha farklı bir negatiflik durumuna karşı barışık olmaya yardımcı olur. Böyle bir etkide kişinin kaygı ve endişe başta olmak üzere tüm olumsuz durumlardan arınmasını sağlar.
- Meditasyonun sosyal ilişkiler bağlamındaki en somut faydalarının başında da “empati” ve “duyarlılık” geliyor. Her duruma karşı daha yüksek duyarlılığa sahip olmayı sağlarken, karşı tarafa karşı empati duygusunu da güçlendiriyor.
- Meditasyon pratiği, beyindeki yapısal bozulmalara karşı da direnç kazandırır. Özellikle beyin plastisitesini arttırarak, beyin dokusunun yenilenebilirliğini güçlendirir. Böylelikle patolojik hasarlarda hızlı ve etkili doku onarımı ve bozuk fonksiyonların düzeltilmesi etkisi oluşturur.
Meditasyon Nasıl Yapılır?
Günümüzde meditasyona başlayanlar meditasyon nasıl yapılır? sorusunun yanıtını araştırıyor. Ancak meditasyon yapmanın farklı pratikleri/teknikleri bulunuyor. Bununla birlikte her bir meditasyon pratiğinde/çeşidinde temel olarak “konsantrasyon” ve “nefes” kontrolü ana ilkedir. Meditasyonun temel mantığı çerçevesinde kişinin nefes kontrolü ile odağını bir noktaya vererek günlük hayatın düşünce ve gürültülerinden uzaklaşmaya çalışır. Böylelikle kendi iç dünyasına rahatlatıcı bir yolculuk gerçekleştirilir.
Meditasyonun nasıl yapılması gerektiği kadar periyodik ve düzenli olarak uygulanması da çok mühimdir. Bununla birlikte genel kanının aksine herhangi bir ekipman zaruriyeti söz konusu değildir. Ayrıca meditasyon uzmanı önerilerinde başlangıç döneminde kişinin günlük 10 dakika vakit ayırmalarının yeterli olduğu belirtiliyor. Meditasyon pratiğinin nasıl yapılacağı ise yoğunlaşılacak olguya göre değişiklik gösterir. Ancak temel bir meditasyon pratiğinde;
- Gürültüsüz ve dingin bir ortam seçilmelidir. Zorunlu olmasa da ortamda mum ve tütsü yakılması, çiçek bulundurulması önerilir.
- Rahat ve konforlu bir yere veya sandalyeye sırt tamamen düz olacak şekilde oturulmalıdır.
- Ardından gözlerin kapatılması ya da ortamda yer alan herhangi bir nesneye bakışların odaklanması gerekir.
- Bu andan itibaren yavaş ancak derin ve naif biçimde nefes alışverişi düzenlenmelidir.
- Zihindeki tüm düşüncelerden kaçınmaya çalışılmalı ve zihni boşaltmak için belirlenen nesneye odaklanmalıdır.
Bu şekilde yapılacak başlangıç dönemi meditasyon pratiğinin 1 ile 2 haftalık süreçte alışkanlığa bindirilmesi sonuçlarının keskin biçimde hissedilmesine olanak verir.
