Çoğu kişi stres faktörünü göz ardı etmeyi tercih ederek, çözüm üretmeye çalışıyor. Ancak bu son derece yetersiz ve manasız bir çaba teşkil ediyor. Stres yaşam standardını ve sağlığı olumsuz şekilde etkiliyor. Daha kaliteli ve sağlıklı yaşam için stresle başa çıkmanın yolları tercih edilebilir.
Stresle başa çıkma kabiliyetini edinebilmek, hem ruhsal/zihinsel hem de fiziksel bakımdan korunabilmesine yardımcı olur. Böylelikle yaşam standardını daha iyi bir noktaya taşıyabilir. Aslında stres gibi insan için çok ağır olan bir yükü pratik şekilde kontrol altına alabilmek mümkündür. Fizyolojik aktiviteler, sosyalleşme gibi temel hususlar ile stres kontrol altında tutulabilir.
Tüm bunlarla birlikte aslında stres, insanın yaşamının temel bir parçası haline geldi. Özellikle de limitlerinin uygun düzeylerde olması koşuluyla da faydasından bahsedilmesi bile mümkün. Burada önemli olan stresin yaşamı direkt olarak yoğun biçimde etkilemeye başlaması ve sağlık üzerindeki etkisidir. Bu boyutlara gelen bir stres için müdahalede gecikme dahi söz konusudur. Dolayısıyla stresle başa çıkmanın yolları konusunda daha ilgili olunmalıdır.
Strese karşı çözüm araştırırken, her konuda olduğu gibi ana olguya dair daha fazla hakim olunmalıdır. Yani stres tam olarak nedir? stres neden olur? Konusunda bilinçli olunması gerekir. Böylelikle önüne geçmek veya kontrol altına almak çok daha mümkün olur.
Stres Nedir?
Hayatın akışı içerisinde stres, düşünüldüğünden çok daha fazla etkilidir. Stres, insan vücudundaki biyo organizmalar üzerinde “çevresel” ve “dahili” etkenlere bağlı reaksiyondur. Yani bu etkenlere karşı biyolojik organizmaların hem “fizyolojik” hem de “psikolojik” bakımdan verdiği tepkidir. Daha genel ifadesiyle stres, oluşan bir “baskı” veyahut “risk” söz konusu olduğunda vücutta hemostaz için önleme mücadelesi yaratır.
Bilimsel bakımdan yapılan değerlendirmelerde stresin, canlının yaşama güdüsüne yönelik kabiliyetlerini geliştirebilmesi maksadıyla “evrimsel uyumluluk” şeklinde meydana gelmiştir. Stres, insan vücudunda “beyin”, “sinir sistemi” ve “hormonal sistem” arasında mevcut olan komplike bağlantıya odaklı mekanizmaya bağlıdır. Vücutta risk faktörü tespit edildiğinde, beyinde stres etkisi meydana gelir. Bunun ardından “sempatik sinir sistemi” ve “adrenal bezler” tarafından “adrenalin” ve “kortizol” salınımı gerçekleştirilir. Bu iki bileşen “stres hormonu” olarak da isimlendirilir.
Vücutta oluşan reaksiyon zinciriyle birlikte kişinin “kalp atış hızı” artar. Ayrıca stres kaynaklı görülebilen farklı fizyolojik etkilerde kendisini gösterir. Bu şekilde vücut tamamen otomatik ve bilimsel şekilde hissedilen riske karşı kendini hazırlar ve korumaya alır.
Stres, bu yönüyle insan açısından faydalı olabilir. Ancak süreklilik ve sıklık teşkil etmesiyse sağlık problemlerinin başlıca nedeni olur. Sürekli ve sık şekilde yoğun strese maruz kalmak kişide:
- Bağışıklık sisteminin düşmesi
- Metabolizmanın yavaş çalışmasına
- Psikolojik sorunlara
Yol açar.
Uzmanlar stresin etkilerinin anlaşılmasının, stresle başa çıkmanın yolları pratik öneriler keşfedilmesi bakımından çok önemli olduğunu belirtiyor. Dünya genelinde geçmişten beri insan vücudunun en gizemli bölgesi olan beyni ve psikolojisi üzerine çok fazla araştırma yürütülüyor. Uyku ve stres gibi olgularda bu araştırmaların başlıca konularını oluşturuyor.
Stres Nedenleri Nelerdir?
Stres, ruhsal veya çevresel etkenlere bağlı ortaya çıkan bir reaksiyondur. Ancak stresin nedenleri konusunda çok geniş bir perspektif söz konusudur. Özellikle de kişiden kişiye göre stresin nedenlerinin değişebildiği göz ardı edilmemelidir. Bununla birlikte yapılan araştırmalara göre kişilerde görülen stresin genel nedenleri de bulunuyor.
Aşırı İş Yoğunluğu/Yükü
Modern yaşamın bir getirisi olan aşırı iş yoğunluğu/yükü, yaygın görülen stres nedenleri arasındadır. İş stresi olarak telaffuz edilen bu durum mevcut işlerin yetiştirilme kaygısıyla meydana çıkar. Ayrıca günümüzde sıkça karşılaşılan bir diğer durumda iş kaynaklı “belirsizlik” veya “performans beklentisi” şeklindedir. İşteki geleceğin belirsizlik teşkil etmesi veya performans değerlendirmesi sonucunun endişeye sürüklemesi yaygın görülür.
Sorunlu Yakın Çevre İlişkileri
Kişilerin özellikle ailesinde söz konusu olan sorunlar ve çatışmalar stresin ana kaynaklarındadır. Aile veya arkadaş çevresi gibi sosyal alanlarda çözümlenmeyen tüm problemler stresin daha da güçlenmesine yol açar. Kişi için devamında psikolojik tahribat yoğunlaşır ve ciddi bir “sosyal izolasyon” durumuna sebep olur.
Ekonomik Problemler
Modern dünya sisteminde ekonomi, her ne kadar istenmese de çoğu şeyin temelini oluşturur. Dolayısıyla bir bireyin hayatında ekonomik açıdan sorunlar yaşaması, ciddi stres kaynağıdır. Sürekli gelen borçlar, geleceğe dair mali belirsizlikler stresin finansal kaynaklarındadır.
Sağlık Problemleri/Hastalıklar
İnsan, sağlığıyla ilgili en ufak bir durumda dahi ciddi endişelere gark olabilir. Bu son derece doğal ve insani bir durumdur. Bu sebeple kişi için koyulabilecek “kronik hastalık” teşhisleri veya “acil sağlık sorunları” stres için güçlü bir kaynaktır. Kişinin sağlığına ve daha da ciddi şekilde hayatına dair belirsizlikler ve endişeler ciddi bir stres yükü altına girmesine yol açar.
Adaptasyon Gerektiren Değişiklikler
Hayat koşullarının gerekliliği olarak kimi zaman köklü değişiklikleri yapmak/gerçekleştirmek kaçınılmaz olur. Yeni bir eve taşınmak, iş değiştirmek veya evlenmek/boşanmak gibi hayatta ciddi değişikliklere neden olan durumlar olabiliyor. Bu tip köklü değişiklikler belirli bir uyum dönemi/süreci gerektirir ki, özellikle karakter yapısı gereğince bu dönemler çoğu kişi için zorlayıcı olabilir. Bu durumda yine yaygın görülen ciddi stres nedenleri arasında yer alır.
Dış Etkenler
Yapılan araştırmalar, stresin kaynakları arasında şehir yaşamını ilk sıralara koyuyor. Özellikle olağan bir şehir yaşantısında “gürültü”, “trafik” ve “kalabalık” gibi etkenler kaçınılmazdır. Çoğu zaman farkında olmadan bile bu etkenler, kişide strese yol açıyor.
Stresle Başka Çıkma Yöntemleri
Yaşam kalitesini arttırmak ve sağlığı korumak için stresle başa çıkabilmek çok önemlidir. Stresin fizyolojik ve psikolojik baskı yaratmasına engel olunmalıdır. Bu konuda destek alınabilecek stresle başa çıkmanın yolları bulunuyor. Yine de stresle başa çıkma prosedürü tamamen kişiye özgüdür. Yani herkesin stresle mücadelesi farklı tekniklere, yöntemlere bağlı olabilir. Bu yüzden herkesin stresle mücadele için kendisine uygun yöntemi bulması ve buna riayet etmesi çok daha etkilidir. Stresle başa çıkabilmek için kullanılabilecek temelinde çok basit olan yöntemler bulunuyor.
Derin Nefes Egzersizleri
Oksijen, vücudun rahatlamasına ve düzenli çalışmasına yardımcı olan en temel olgudur. Bu yüzden de en agresif durumlardan, en heyecanlı durumlara kadar nefes düzeninin korunması tavsiye edilir. Bunun için bol bol nefes egzersizi yapılması önerilir. Özellikle derin nefes alma teknikleri ile stres sorununa karşıda mücadele edilebilir. Hatta stresle başa çıkmanın yolları arasında derin nefes alma teknikleri ilk sırada yer alır.
Uzmanlar, aşırı stres yüklenilen hallerde/durumlarda “yavaş” ve “derin” nefes almayı öneriyor. Böylelikle vücuttaki kan dolaşımını düzenleyerek, vücudun sakinleşmesi sağlanabiliyor. Vücuttaki sakinleşmede stresin getirdiği etkileri ciddi seviyede ortadan kaldırıyor.
Fiziki Egzersizler
Stresle başa çıkmanın yolları arasında fiziksel egzersizlerde yer alıyor. Yapılan araştırmalara göre periyodik fizik egzersizleri yapılması vücutta “endorfin” salınımını arttırıyor. Bir tür hormon olan endorfin, “doğal ağrı kesici” olarak isimlendiriliyor. Endorfin seviyesi artan vücutta ağrı, gerginlik ve stres etkisi önemli seviyede düşer.
Planlı ve Düzenli Yaşam
Stresle sürekli mücadele etmek durumunda kalanlar için en etkili yöntemlerden birisi de planlı ve düzenli yaşamdır. İşleri, günlük faaliyetleri belirli bir zaman periyoduna oturtmak, zihinsel olarak rahatlama sağlar. Her şeyin planlı olması ve buna uygun şekilde hareket edilmesi gerginliği önemli oranda azaltır. Bu sayede vücuttaki stres birikimini önlemek veya azaltmak mümkün olur.
Sosyalleşmek
İnsan kendinle baş başa kaldıkça düşüncelere gark olur. Sürekli düşünmekte kişiyi sorgulamalara iter. Böylesine bir döngüde hiç yoktan yere stres yüklenilmesine yol açar. Bu yüzden uzmanlar stresle başa çıkmanın yolları arayanlara sosyalleşmeyi öneriyor.
Sürekli stres halinde olan kişilerin aile veya arkadaşlarıyla zaman geçirmeleri iyi gelir. Çevresindeki kişilerle kuracağı duygusal iletişim, yaşadığı stresi hafifletmesine yardımcı olur.
Düzenli Uyku
Stresin en önemli etkenleri arasında yorgunluk ve uykusuzlukta yer alıyor. Yorulan vücut fonksiyonlarında aksaklıklar yaşar. Ayrıca hiçbir konuda doğru yaklaşımda bulunulamamasına neden olur. Bu yüzden dinlenmeye olabildiği ölçüde ağırlık verilmesi çok önemlidir.
Aynı şekilde düzenli ve kaliteli bir uykuda, stresin başlıca kaynaklarından birisinin yok edilmesini sağlar. Her gece rahat ve iyi bir uyku almak, ertesi güne vücudun zinde ve dinç olmasını sağlar. Böylelikle karşılaşılabilecek olumsuzluklar ve zorluklar karşısında dahi direncin muhafazası mümkün olur. Ve nasıl geliyorsa gelsin fark etmeksizin stres ve etkilerine karşı her daim hazırlıklı olunabilir.
Pozitif Yaklaşım
Her konuda olumlu, yapıcı ve pozitif olunması sayesinde stresten kaçınılabilir. Hayat felsefesini pozitif görüş bakış açısıyla şekillendiren kişiler, stres sorunuyla çok nadir karşılaşıyor. Olumsuzlukların ve zorlukların hayatın parçası olduğunun ve çözümünün mümkün olduğunun bilincinde olunmalıdır. Bu mantaliteyi yaşamına entegre eden kişiler stresin olumsuz etkilerinden kendisini koruyabiliyor. Bu tutum, kişinin yaşamında her daim başarıyı ve mutluluğu elde edebilmesine yardımcı oluyor.
Hobi Edinmek
Zihnin sürekli bir şeyler düşünmesi, bir şeyleri çözümlemeye çalışması geri planda insanı çok fazla yorar. Üstelik bu yorgunluk yalnızca fiziksel değil, zihinsel olarak da kendisini gösterir. Uzmanlara göre her bir bireyin belirli sürelerle de olsa bile zihnini boşaltmaya ihtiyacı var. Hatta bu ihtiyaç en az nefes almak, su içmek kadar elzem.
Bu yüzden stresle başa çıkmanın yolları arasında zihni boşaltmaya yönelik öneriler dikkat çekiyor. Sorunlardan, gerçeklerden ve hayatın akışından uzaklaşabilmenin en iyi yol hobi edinmekten geçer. Zihnen rahatlamak ve zihni sorunları düşünmeyecek şekilde meşgul etmek için hobiyle uğraşmak birebirdir. Kabiliyetli olunan veya ilgi çeken bir uğraşı hobi edinerek, buna periyodik olarak zaman ayrılmalıdır. Böylelikle iş hayatının, aile ilişkilerinin veya ekonomik durumun yarattığı stres yükünden basitçe arınmak mümkündür.
Yoga ve Meditasyon
Kültürel olarak henüz çok benimsenmiş olmasa da yoga ve meditasyon, stresle mücadelede çok değerlidir. Ancak dünyanın pek çok yerinde insanlar stresten, kaygıdan ve sorunlardan uzaklaşmak için bu yöntemi sıklıkla tercih ediyor. Zira yoga ve meditasyon, zaten kişinin iç huzurunu ve mutluluğu keşfedebilmesini sağlama tekniğidir.
Tüm dünyevi olgulardan soyutlanarak, hem zihinsel hem de bedenen gevşemeye yardımcı olur. Sadece bu yönüyle bile stres gibi yıpratıcı bir olgudan kaçınılabilmesine yardımcı olur.
