YENİ RAPOR: Türkiye ve AB kömürden elektrik üretiminde ters yönde ilerliyor
Düşünce kuruluşu Ember’in yeni yayınlanan Türkiye Elektrik Görünümü başlıklı raporuna göre, 2023 yılında Türkiye Polonya'yı geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. 2013 yılında kömürün elektrik üretimindeki payı hem AB ülkelerinde, hem de Türkiye’de yaklaşık olarak yüzde 25 iken; bugün bu pay AB’de yüzde 12’ye düşmüş, Türkiye’de ise %36’ya yükselmiş durumda.
Türkiye’de toplam elektrik üretimi içerisindeki ithal kömürün payı, tüm zamanların en yüksek değerine ulaştı. Kömürden elektrik üretiminde payı %60’a yükselen ithal kömüre 2023 yılında toplam 3,7 milyar dolar ödendi. Rusya, ithal kömür tedariğinde ilk sıradaki konumunu sağlamlaştırdı. 2023 yılında elektrik üretimi amaçlı kömür ithalatının yaklaşık dörtte üçü Rusya'dan sağlandı. Türkiye'de son on yılda ithal kömürden üretilen elektrik miktarı iki katına çıkarken, yerli kömürden elektrik üretimi ise yüzde 12 arttı.
Polonya güneşin elektrik üretimindeki payında Türkiye'yi geride bıraktı. Türkiye'de 2023 yılında 2 GW’lık yeni güneş kapasitesinin eklenmesiyle, elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı yüzde 5,7’e yükseldi. Ancak bu artış Polonya'nın yüzde 7,3'e ulaşan payıyla güneşte Türkiye'yi geçmesine engel olamadı. Avrupa’da güneşin elektrik üretimi payında yüzde 19 ile Yunanistan en üst sırada yer alıyor.
Türkiye’de ilk kez yıldan yıla rüzgardan elektrik üretimi düşüş gösterdi. Türkiye’de 2023 yılında 411 MW’lık rüzgar enerjisi kapasitesi eklendi. Bu kapasite yıldan yıla kurulumlarda son 13 yılın en düşük değeri oldu. Avrupa'da Danimarka rüzgardan elektrik üretiminde başı çekerken, rüzgarın elektrik üretimindeki payı yüzde 10,5 olan Türkiye; Fransa (%9,5), Norveç (yüzde 9,3) ve İtalya (yüzde 9) gibi ülkelerin önünde yer aldı. Bununla birlikte yavaşlayan rüzgar santrali kurulumları nedeniyle önümüzdeki yıllarda bu ülkelerin Türkiye'yi geçmesi muhtemel.
Türkiye’de elektrik üretiminde ithal kaynaklara olan bağımlılık 2023 yılında artmaya devam ederek yüzde 43'e yükseldi. Karbon emisyonlarının artmasına sebep olan fosil yakıt bağımlılığı, iklim hedeflerine ulaşılmasını da zora sokuyor. Türkiye son beş yılda rüzgar ve güneşe 11 GW ilave kapasite eklerken Avrupa’daki örnekler tek bir yılda bu kurulumun mümkün olduğunu gösteriyor. Yüksek güneş ve rüzgar enerjisi potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda Türkiye, ithal kömürde yaşanan yükseliş eğilimini tersine çevirebilir ve temiz enerji dönüşüm hedeflerine ulaşabilir.
Ember enerji analisti Bahadır Sercan Gümüş, “Türkiye kömürden rekor elektrik üretimi gerçekleştirerek Avrupa’da en fazla kömür kaynaklı elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelini hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor” dedi.
Ember Bölge Lideri Ufuk Alparslan, “Düşük güneş potansiyeline rağmen Polonya gibi bir kömür ülkesi bile güneşin elektrik üretimi payında Türkiye’yi geride bıraktı. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın mali yükümlülüğü yaklaşırken ilerlememiz gereken doğrultunun ters yönünde hareket ediyoruz” dedi.
