Kut'ül Amare Zaferi 102 yaşında: Osmanlı'nın son destanı kutlu olsun

Türkiye yakın tarihinde NATO'ya girdiği yıla kadar TSK içinde kutlanan Kut'ül Amare Zaferi'nin 102. yılına hazırlanıyor. TRT'nin aynı isimle çektiği dizi filminin yayına girmesinden sonra yeniden hatırlanan büyük Zafer, İngiltere ordusu için tarihinde uğradığı en ağır yenilgi olarak kayıtlara geçerken, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş sürecinde kazandığı en büyük zafer olarak tarihte yerini aldı. İngilizlerin 5 general, 481 subay ve 13 bin 300 askerle teslim olduğu Kut kasabası Osmanlı Türk ordusunun kazandığı son zafer olarak tarihe geçti.

Osmanlı 6. Ordusu'nun Türk harp tarihine altın harflerle yazdırdığı zafer için İngiliz tarihçiler "Britanya (İngiltere) askeri tarihindeki en aşağılık şartlı teslimi" olarak yorumladığı büyük zafer sonrası, başta Londra olmak üzere ülkenin pek çok yerinde sağ olarak ülkesine dönen İngiliz subaylar için yıllarca süren bir psikolojik rehabilitasyon süreci başlatılmıştı. 
İngiliz ders kitaplarında pek yer almasa da, Londra hükümetleri Kut mağlubiyetini geçen bir asır boyunca hiç unutmadı. Kut muharebeleri sırasında İngiliz Ordusu 23 bin askerini savaş meydanlarında bırakarak kaçmak zorunda kaldı. Tarihte ilk kez bir ingiliz general Osmanlı Ordusu'na teslim oldu. 

İngiltere'nin Irak ve diğer Arap ülkelerindeki petrol odaklı işgal politikalarına ağır darbe indiren Kut'ül Amare Zaferi sırasında Kraliyet ordusu Halep ve Bağdat arasında deyim yerindeyse defalarca bozguna uğradı. Birinci Dünya Savaşı'nın Avrupa ayağında masa başı oyunlarla galip devletler safına oturmayı başaran İngiltere, Basra ile Bağdat arasında binlerce ölü on binlerce esir bırakarak kaçmak zorunda kaldığı savaşta, sırf Almanlar 'yenildi' diyerek Osmanlı İmparatorluğunu'da mağluplar safında ilan etti.

PEKİ BU BÜYÜK ZAFER NEDEN KUTLANMIYOR?

Harp tarihinde Kût'ül-Amâre zaferi yıllarca akademilerde ders kitaplarında yer aldı. Genç Türkiye Cumhuriyeti'nde ilk yıllar büyük Kut Zaferi için kutlama törenleri de yapıldı. Ancak ne olduysa Türkiye'nin NATO'ya tam üye olduğu 1952 senesinde Kut-ül Amare Zaferleri kutlamaları tamamen ortadan kalktı. Adnan Menderes hükümetinin iktidar olduğu döneme kadar TSK içinde özel olarak kutlanan zaferin yıldönümü, 1952'den sonra tamamen kaldırıldı. Birileri unutturmaya çalışsa da, Türk milletinin tarihinde derin izler bırakan Kut-ül Amare savaşları ve kazanılan parlak zafer sonsuza dek kutlanacak..

KUT'ÜL AMARE KUŞATMASI VE İLK ÇATIŞMALAR

Zafere adını veren Kut kasabası bölgedeki çatışmaların ortasında kalan küçük bir garnizon bölgesi olarak öne çıkar. Kut çevresinde çok sayıda İngiliz birliği yer almaktadır. İngiliz birlikleri Bağdat - Basra arasında oluşturduğu işgal üçgeninde Kut oldukça kritik öneme sahipti. 8 bin askerden oluşan İngiliz-Hint garnizonu Bağdat'ın 160 kilometre güneyinde Kut kasabasında Osmanlı ordusu tarafından kuşatılır. 1915 yılında bu kasabanın nüfusu 6.500 civarıdır. 29 Nisan 1916'da garnizonun teslim olmasını takiben kuşatma esnasında sağ kalanlar esir olarak Halep'e götürülür.

Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun komutanlığına atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay ‘Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İlk yardım harekâtı korgeneral Fenton Aylmer komutasında toplanmış 19.000 kişilik orduydu. Ocak 1916'ta Ali Gharbi'den nehrin son noktasına vardılar.

İNGİLİZLER SAVAŞ MEYDANINDA 4 BİN 262 CESET BIRAKAK KAÇTI

İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki Tigris (Dicle) Kolordusuyla hücuma geçtiyse de 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde ölü ve yaralı toplam 4.262 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede geri çekilme emrini veren 9. Kolordu Komutanı Miralay ‘Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa getirildi.

FELAHİYE İNGİLİZLERE MEZAR OLDU

19 bin kişilik İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde ölü ve yaralı 1.600 kayıp verdirilerek geri püskürtüldü. Osmanlı ordusu Vadi'nin yukarısındaki Felahiye'de (Hanna) mevzilendi. Burası Dicle ve Suwaikiya bataklığı arasında daralan kuru zeminde bir geçitti. 21 Ocak tarihinde 20 bin kişilik İngiliz birlikleri Felahiye Muharebesi'ni ölü ve yaralı 2.741 kayıpla kaybetti. Kut garnizonu için felaketi getiren bir kayıptı.

İNGİLİZLER DE KOMUTAN DEĞİŞTİRDİ

İngilizler kuşatmayı sona erdirmek için Mart başında İngiliz general Fenton Aylmer komutasında yeniden bir taarruz girişiminde bulundu. Ancak 8 Mart 1916 tarihinde Sâbis (Dujaila) mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettiyse de 3.500 asker kaybederek geri çekildi. Sâbis Muharebesi'nde alınan yenilgiden dolayı 12 Mart 1916 tarihinde General Aylmer azledilerek yerine General George Frederick Gorringe getirildi.

Halil Paşa 20-30 bin kişilik bir takviye kuvvetin cepheye katılmasını sağladı. Yeni atanan General Gorringe 5 Nisan tarihinde Felahiye, Beit Asia ve Sannaiyat bölgelerine doğru saldırıya geçti. Her iki tarafın mevcudu yaklaşık 30.000 kişiydi. 22 Nisan tarihine kadar geçen sürede ölü ve yaralı 1.200 kayıp veren İngiliz birlikleri yenilerek çekildiler.

TARİHTE İLK HAVADAN İKMAL YAPILAN SAVAŞ

Bu sırada İngilizler tarihteki ilk havadan yiyecek ve mühimmat ikmal harekâtını gerçekleştirdiler. Fakat bunların sık sık Osmanlı siperlerine veya Dicle Nehrine düşmesini önleyemediler. 19 Nisan 1916 tarihinde 6. Ordu Komutanı Mareşal Von der Goltz Paşa, Bağdat'ta bulunan karargâhında tifüsten ölünce, yerine Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.

AÇLIK VE KITLIĞA DAYANAMAYIP 13 BİN İNGİLİZ TESLİM OLDU

29 Nisan 1916'da General Townshend, Kut'ta yaşanan açlığın da etkisiyle, diğer 5 general, 481 subay ve 13.300 er ile birlikte Osmanlı Kuvvetleri'ne teslim oldu. İngiliz kuvvetleri 23.000 ölü ve yaralı, Osmanlı kuvvetleri 10 bin ölü ve yaralı vermiş, 13 bin ngiliz ve Hint askeri esir alınmıştır.

İngiliz tarihçisi James Morris, Kut'un kaybını “Britanya (İngiltere) askeri tarihindeki en aşağılık şartlı teslimi” olarak tanımlamıştır. Bu yenilgi İngiliz basınında ve kamuoyunda çok büyük bir infial uyandırdı. Bunun üzerine General Lake ve General Gorringe İngiliz ordusunda görevlerinden alınmış ve yerlerine General Maude getirilmiştir.

Bu çarpışmaların askeri tarih açısından bir başka önemi de bilinen ilk havadan ikmal denemesini İngiliz ordusunun Kut'taki birliklerini ikmal için 26 gün boyunca Dicle'deki Ora Üssü'nden 3 adet Short 184 tipi 225 beygirlik deniz uçakları ile bu kuşatma sırasında gerçekleştirmiş olmalarıdır. Ancak bu çaba yeterli olmamış ve sonucu değiştirmemiştir.

Destek kuvvetlerinin gelmesiyle Kut şehrine ilerleyen General Frederick Maude komutasındaki Britanya kuvvetleri, İkinci Kut Muharebesi sonrasında 23 Şubat 1917 tarihinde Kut şehrini geri aldı.

KUT-ÜL AMARE'DE NELER OLDU?

Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.

İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.