ABD’de federal bütçe, senatoda 46 evet oyuna karşılık 54 ‘hayır’la reddedildi. 17 yıl sonra tekrarlanan bütçe krizi, 1 Ekim’den itibaren harcama yetkisi kalmayan federal hükümetin faaliyetlerinin kısmen durması anlamına geliyor. 2 milyon personelin yüzde 40’ı ücretsiz izne gönderilecek. Emeklilik ödemeleri ertelenecek. Başkan Barack Obama, kararı, ‘ekonominin çarklarına çomak sokmak’ şeklinde değerlendirdi. Amerika Birleşik Devletleri’nde Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında önceki gece yarısına kadar devam eden müzakereler sonuç vermedi. Kongre’nin üst kanadı Senato ve Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Temsilciler Meclisi’nde yapılan yeni bütçe görüşmelerinde uzlaşma sağlanamadı. Uzlaşmazlık sonucu ABD hükümeti ‘kepenk kapattı.’ Kongre’nin geçici bütçe üzerinde zamanında anlaşamaması, 1 Ekim’den itibaren harcama yetkisi kalmayan federal hükümetin faaliyetlerinin tamamen olmasa da kısmen durması anlamına geliyor.
Bütçe krizinin ABD ekonomisine tahmini günlük maliyeti yaklaşık 300 milyon dolar. Çözümün bir aydan daha uzun sürmesi ABD ekonomisinin 2013’ün son çeyreğinde yüzde 1,4’lük daralma yaşamasına neden olacak. Krizin ne kadar süreceği bilinmiyor ancak uzun sürmesi beklenmiyor.
ABD’de, kriz çözülünceye kadar zorunlu olmayan tüm federal hizmetleri durdurulacak ve 2 milyon federal personelden yüzde 40’ı ücretsiz izinli olarak evlerine gönderiliyor. Dün itibarıyla 800 binden fazla memur ücretsiz izne çıkarıldı. ABD’de, 17 yıl sonra ortaya çıkan kriz yüzünden gazilik ve emeklilik ödemeleri ertelenecek, vize ve pasaport işlemleri yapılmayacak. Hava trafik kontrolü ve gıda denetimi gibi zorunlu kabul edilen çalışmalar devam edecek. Güvenlik güçleri, itfaiye, Ulusal Orman Hizmetleri Başkanlığı, sağlık, posta çalışanları işlerine devam edecek. Savunma Bakanlığı askeri üniformalı personelin normal çalışmasının devam edeceğini bildirdi. Ancak sivil personelin birçoğundan evde kalmaları istenecek. ABD’de hükümet ilk kez kapanmıyor. Başkan Bill Clinton döneminde hükümet 1995-96 yıllarında 28 gün kapalı kalmıştı. Kapanmanın ABD’ye maliyeti 1,9 milyar dolar olarak hesaplanmıştı.
Başkan Barack Obama, kapanma yürürlüğe girdikten sonra ülke dışında görev yapan Amerikan askerlerine hitaben özel bir konuşma yaptı ve askerlerin her koşulda görevini sürdüreceğini açıkladı. Obama Kongre’nin sorumluluğunu yerine getirmediğini söyledi. Obama, ayrıca akşam saatlerinde yaptığı açıklamasında, ‘bu kararın çalışan ekonominin çarklarına çomak sokmak anlamına geldiği’ değerlendirmesinde bulundu. Başkan, tüm ülkenin federal hükümetin kapatılmasının etkilerini hissedeceğini, kamu görevlilerinin maaşlarının ödenmeyeceğini ve Amerikan vatandaşlarının hayati olabilecek bazı kamu hizmetlerinden mahrum kalacağını hatırlattı. Obama, Cumhuriyetçilerin ekonomiyi esir aldığını ve sağlık reformuna karşı ideolojik bir savaş açtığını söyledi. Obama, Cumhuriyetçileri ‘fidye’ istemekle suçladı. Cumhuriyetçiler, bazı federal kurumların yeniden kapılarını açması için bazı bütçe kalemlerini onaylamayı teklif etti.
BÜTÇE KRİZİ NEDEN ÇIKTI?
Önceki gün Cumhuriyetçilerin ağırlıkta olduğu Senato’ya gelen bütçe, 46 evet oyuna karşılık 54 ‘hayır’ oyuyla reddedildi. Reddin en önemli nedeni ‘Obamacare’ olarak adlandırılan düşük gelirlilere sosyal güvenlik hizmeti almalarını sağlayacak harcamaların Cumhuriyetçiler tarafından kabul edilmemesi. Demokratlar ise sağlık reformunun yasalaştığına dikkat çekiyor ve yoksullara, ucuz ve devlet tarafından sübvanse edilen sağlık sigortası alma şansı tanıdığı için destek veriyor. Cumhuriyetçiler ise reform paketinin karmaşık olduğunu ve yürürlüğe girebilecek durumda olmadığını söylüyor. Cumhuriyetçiler, özellikle küçük işletmeler üzerine ek bir yük getireceği ve yeni vergilere yol açacağı gerekçesiyle yasanın ekonomiyi de olumsuz yönde etkileyeceği görüşünü savunuyor. Hükümet krizi ile ABD hükümetini bekleyen bir diğer tehlike de borç tavanı sorunu. Demokrat Partili Başkan Barack Obama, Kongre’den federal hükümetin ‘borç tavanını’ artırmasını istiyordu. Daha önce ABD Hazinesi tarafından yapılan açıklamaya göre ABD’nin borçlanma sınırına 17 Ekim’de ulaşması bekleniyor. Başkan Obama da dün bütçe ile ilgili olarak yaptığı açıklamada borçlanma tavanı sorununa değinerek, bu konuda da müzakere etmeyeceğini yineledi ve Kongre’nin faturaların ödenmesini sağlaması ve ekonomiye yıkıcı darbeyi önlemesi gerektiğinin altını çizdi.
TÜRKİYE’DE PİYASAYA OLUMLU YANSIDI
Amerika’daki bütçe krizi doların dünyadaki diğer para birimleri karşısında değer yitirmesine neden oldu. Türkiye’de dolar düşerken Borsa yükseldi. Türkiye’de dolar serbest piyasada yüzde 0,49 değer kaybıyla 2,0105 liraya geriledi. Borsa İstanbul ise yüzde 2,66 yükselişle 76.469 puandan kapandı. Tahvil faizi de yüzde 2,22 düşüşle 8,36’ya indi. Dünyada da altının onsu saat 22.00 itibarıyla yüzde 3 düşüşle 1289 dolara geriledi. Bütçe krizinin de etkisiyle FED’in para politikasını gevşek tutmaya devam etmesi bekleniyor. Bu durum gelişmekte olan ülke piyasalarına olumlu yansıyor.
“Amerika’daki bütçe krizi FED’in ekim kararlarını etkileyebilir.” diyen Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mehmet Büyükekşi, Amerika’da yaşanan bütçe krizinin Başkan Obama’nın Suriye müdahalesinden sonraki ikinci büyük başarısızlığı olduğunu söyledi. 700 binin üzerinde memurun maaşının bir ay ertelemeli ödenecek olmasının büyük bir kriz olduğuna değinen Büyükekşi, bu gelişmenin Türkiye’de önemli bir etkisinin olmayacağını, fakat FED’in tahvil alımındaki azaltım ertelemesini ekimde de sürdürebileceğini ifade ediyor.
